Περί τοξικών ανθρώπων

 

ο τρόπος που το Ιντερνετ συστήνει για αντιμετώπηση των τοξικών σχέσεων

Το καφενείο του facebook με την εριστικότητα και την αερολογία αναδεικνύει αρκετούς νεολογισμούς.

Ένας από αυτούς είναι ο χαρακτηρισμός «τοξικός» για μιαν εκτεταμένη κατηγορία ανθρώπων, που συνήθως διαφωνούν με την κυρίαρχη άποψη ή διαταράσσουν την ευδαιμονία των κουταβιών, των γλεντιών και των ηλιοβασιλεμάτων που εμφανίζεται σαν πραγματική ζωή σε όσους «φίλους» πλοηγούνται στον εικονικό κόσμο του Διαδικτύου. 

Το επίθετο «τοξικός» το ήξερα από την Ιατρική μου εκπαίδευση και είχε σχέση μόνο με φάρμακα, που είχαν δηλητηριώδεις δράσεις. Σύμφωνα με το Μπαμπινιώτη «Η αρχ. φρ. τοξικὸν φάρμακον (πβ. Αριστ. Περὶ θαυμασ. ἀκουσμ. 837a· αργότερα τοξικὸν βέλος), που δήλωνε το δηλητήριο με το οποίο οι Κέλτες και οι Σκύθες άλειφαν τα βέλη τους, υπήρξε η αφετηρία τής σημ. «δηλητηριώδης», η οποία πρωτοαπαντά (για το επίθ. τοξικός) στον ιατρό Διοσκουρίδη (1ος αι. μ.Χ.).»  Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης Το επίθετο toxic σημαίνει «δηλητηριώδης» και εμφανίστηκε πρώτη φορά στα αγγλικά στα μέσα του 17ου αιώνα, από το μεσαιωνικό λατινικό toxicus, που σημαίνει ‘δηλητηριασμένος’ ή ‘διαποτισμένος με δηλητήριο’. Ο μεσαιωνικός λατινικός όρος είναι με τη σειρά του δάνειο από το λατινικό toxicum, που σημαίνει ‘δηλητήριο’, λέξη που ανάγεταο στο ελληνικό τοξικόν φάρμακον, το φονικό δηλητήριο που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες για να αλείφουν τις αιχμές των βελών τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα λατινικά δεν μεταφέρθηκε η λέξη φάρμακον, που σήμαινε το δηλητήριο, αλλά η λέξη τοξικόν που προέρχεται από τη λέξη τόξον.

Ως πολύ πρόσφατα, το επίθετο «τοξικός» έμενε περιορισμένο στην επιστημονική ορολογία. Είχαμε τοξικές ουσίες, τοξικά αέρια, τοξικό νέφος, τοξικό σοκ και άλλες τέτοιες κυριολεκτικές, επιστημονικές χρήσεις. Είχαμε τοξικά φάρμακα και τοξικά απόβλητα. Πάντα αναφερόμαστε σε αντικείμενα.

Στον 21ο αιώνα το επίθετο αρχίζει και χρησιμοποιείται, πρώτα στα αγγλικά, ολοένα και περισσότερο μεταφορικά κι έτσι έχουμε π.χ. τα τοξικά ομόλογα (επειδή, έχοντας χάσει μεγάλο μέρος της αξίας τους, προκαλούν ζημιά στον κάτοχό τους, όπως μια τοξική ουσία), τοξικά συναισθήματα, τοξικές σχέσεις, τοξικό περιβάλλον, τοξική συμπεριφορά (όλα είναι του εικοστού πρώτου αιώνα φράσεις, παλιότερα αντί για «τοξικό» θα λέγαμε «φθοροποιό» ή «ψυχοφθόρο»).  Και ειδικά στις ΗΠΑ πέρυσι, με την υπόθεση του δικαστή Κάβανο, έδωσε και πήρε ο όρος toxic masculinity, τοξική αρρενωπότητα δηλαδή. Πάντα μιλάμε για αντικείμενα ή συμπεριφορές.

Κάποιοι ψυχολόγοι του Διαδικτύου ίσως στην προσπάθειά τους να θεραπεύσουν κάποιους ανθρώπους που δε μπορούν να αντιμετωπίσουν συνανθρώπους τους στο εργασιακό ή προσωπικό περιβάλλον χαρακτήρισαν «τοξικούς» κάποιους ανθρώπους βάσει κάποιων ευρύτατων συχνά αντικρουόμενων χαρακτηριστικών όπως η χειριστικότητα, η επικριτικότητα, η ανευθυνότητα, η έλλειψη απολογητικότητας, η εξαπάτηση, η θρασύτητα, η δραματοποίηση, οι προσβολές ή ο χυδαίος λόγος, η αρνητική ενέργεια (sic !!!!), και το κουτσομπολιό. Με αυτά τα χαρακτηριστικά η τοξικότητα μπορεί να αποδοθεί σε οποιονδήποτε συνάνθρωπο καθώς περιστασιακά όλοι παρεκτρεπόμεθα.

Στην κοινωνία του FB και των κουτσομπολίστικων ΜΜΕ η μεταφορική σημασία της λέξης χρησιμοποιείται πλέον ευρύτατα για ανθρώπους, που απλώς έχουν διαφορετική από τη δική μας άποψη και «δηλητηριάζουν» έτσι την φούσκα ευδαιμονίας που εμφανίζουμε σαν πραγματικότητα. Άλλωστε στο Διαδίκτυο των fakenews, των ατεκμηρίωτων καταγγελιών, των ύβρεων, της λασπολογίας και της ψευδολογίας, όλα επιτρέπονται.

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου