Περί Εθνικών Ύμνων

Περί Εθνικών Ύμνων

Όλοι σήμερα στον κόσμο νιώθουμε συγκίνηση όταν σε εθνικές επετείους ή κυρίως σε αθλητικές νίκες με την έπαρση της σημαίας ανακρούεται και ο εθνικός ύμνος κάθε κράτους. 

Και ενώ για την αξία της σημαίας πολλά ακούγονται, η σημασία του εθνικού ύμνου συνήθως περιορίζεται στο να στεκόμαστε προσοχή (χωρίς να βάζουμε το χέρι στην καρδιά, όπως οι Αμερικάνοι). Πρόσφατα το στρατιωτικό άγημα σε επίσημες στιγμές που ανακρούεται ο εθνικός μας ύμνος, όχι μόνο στέκεται προσοχή αλλά και τραγουδά μεγαλόφωνα τους στίχους.

Η συγκίνηση, που αποτυπώνεται στα πρόσωπα των νικητών στο βάθρο κάθε αγωνίσματος την ώρα που ακούγεται ο εθνικός ύμνος είναι πάντα γνήσια και αγκαλιάζει κάθε θεατή δημιουργώντας  δεσμά ισχυρότερα των ηλεκτρονικών, που μας αγκαλιάζουν αόρατα.

Όμως οι εθνικοί ύμνοι είναι πολύ νέα οριοθέτηση στις ανθρώπινες κοινωνίες. Έγιναν της μόδας μόλις τον 18ο αιώνα και καθιερώθηκαν. Κάθε νέο κράτος που δημιουργείται πλέον, έχει υποχρεωτικά για αναγνώριση μαζί με τη σημαία και τον εθνικό του ύμνο, που ποικίλει από ύμνο στον Εμίρη σε θούριο επαναστατικό, και από το "είμαστε εκατοντάδες λουλούδια" του Νεπάλ στο "Είμαστε ο στρατός του Θεού" του Σουδάν.

Αν και παλαιότερος θεωρείται ο Ιαπωνικός, Kimi GaYo, (9o αιώνα) θα έπρεπε να αποκλεισθεί για εθνικός, καθώς είναι απλά ένας ύμνος για τη δόξα του αυτοκράτορα. Αντίθετα ο Ολλανδικός, αν και καθιερώθηκε μόλις το 1932, καταγράφηκε το 1547, αναφέρεται σε κοινές ιστορικές μνήμες -αν και αρχικά παραταξιακές- και επιβίωσε στη λαϊκή συνείδηση. Ο πρώτος καθαρά εθνικός ύμνος είναι το Μάρτσα Ρεάλ της Ισπανίας (1770) αν και οι στίχοι του είναι γλυκεροί κι ανούσιοι.

Ακολουθεί η Μασσαλιώτιδα (1752) η οποία αναφέρεται στη γαλλική επανάσταση και οι στίχοι της εκδικητικοί και ματωβαμμένοι αξιοποιούνται προσφάτως από την ακροδεξιά για την ανάδειξη της εθνικής καθαρότητας των Γάλλων, ειδικά η αναφορά "Το μολυσμένο αίμα να ποτίσει τα χωράφια μας"  διαγράφοντας την ιστορική παρακαταθήκη του Διαφωτισμού.

Η Γερμανία μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο αναγκάστηκε να περικόψει τον εθνικό της ύμνο (Το τραγούδι των Γερμανών) καθώς στην πρώτη στροφή υπήρχε  το περίφημο Χιτλερικό σλόγκαν "Deutschland über alles" (Η Γερμανία πάνω από όλα), έτσι που σήμερα τραγουδά μόνο τον την τρίτη στροφή που μιλά για ενότητα, δικαιοσύνη και ελευθερία. Θα μπορούσε να καταλήγει και στο ανώδυνο Peace on Earth, που εύχονται στα Καλλιστεία. 

Η ιστορία μεταμόρφωσε και τον εθνικό ύμνο της Ρωσίας το 2000, όταν ο Σεργκέι Μιχαλκόφ που είχε γράψει το 1944 τους στίχους για τον ύμνο της Σοβιετικής Ένωσης, αντικατέστησε τις αναφορές στο Λένιν με εικόνες μια απέραντης πλούσιας χώρας, ενώ η μουσική του Αλεξάντρ Αλεξαντρόφ παρέμεινε.

Ελάχιστοι εθνικοί ύμνοι δεν έχουν καθόλου στίχο, ενώ για τον εθνικό ύμνο της Νότιας Αφρικής κάθε στροφή είναι σε άλλη γλώσσα (σε 5 από τις 11 επίσημες γλώσσες της χώρας). Η μουσική που ντύνει το στίχο είναι πάντα σημαντική, επειδή τελικά γίνεται το διεθνές σήμα αναγνώρισης κάθε κράτους. Αν ο στίχος έχει ξεχωριστή σημασία για την συγκινησιακή εσωτερική αναγνώριση των πολιτών κάθε κράτους, η μουσική είναι το περίβλημα αναγνώρισης από τον κόσμο, απόλυτα ταυτισμένο με την εθνική σημαία. 

Η Βρετανία παρά τις ιστορικές κοινοβουλευτικές κατακτήσεις της -όπως και όλα τα κράτη της Κοινοπολιτείας- εξακολουθούν και έχουν τον αναχρονιστικό εθνικό και βασιλικό ύμνο που προσεύχεται "ο Θεός να σώζει το βασιλέα".

Κάποιοι εθνικοί ύμνοι, όπως της Ελλάδας (και Κύπρου) είναι στίχοι από έργα μεγάλων ποιητών όπως ο Διονύσιος Σολωμός (Ύμνος εις την Ελευθερία) αναφέρονται σε εθνικά ιδανικά και παραπέμπουν σε ιστορικά γεγονότα (όπως η επανάσταση του 1821). Η Ελλάδα ευτύχησε να ντύσει το εξαιρετικό ποιητικό κείμενο με την στιβαρή μελοποίηση του Μάντζαρου, έτσι που να κατέχουμε έναν εθνικό ύμνο πολύτιμο, όπως οι τίτλοι της αριστοκρατίας.

Ο  εθνικός ύμνος των ΗΠΑ είναι ένα συγκινητικό ποίημα για την σημαία, που αφού δοξολογήσει την κόκκινη λάμψη των πυραύλων!!! καταλήγει συνοψίζοντας την περηφάνια του ψηφιδωτού των απογόνων των μεταναστών, που πρόκοψαν στη "γη των ελεύθερων και πατρίδα των γενναίων" προσπερνώντας το σφαγιασμό των γηγενών και υπογραμμίζοντας την ανεξαρτητοποίηση από τον Παλαιό Κόσμο και την εδραίωση της Δημοκρατίας στη "Γη της επαγγελίας", που έμελλε να διαφεντεύει τον κόσμο.
Όταν αναζήτησα στο λήμα "ύμνος εθνικός" σε παλιές εγκυκλοπαίδειες όπως πχ τη Μεγάλη ελληνική Εγκυκλοπαίδεια ΠΥΡΣΟΣ (1935) οι πληροφορίες ήταν ελάχιστες και σαφώς αναφέρεται ότι "ορισμένες χώρες" (όχι όλες) έχουν εθνικό ύμνο και αναλυτικά ανέφερε πρώτα πρώτα την Αϊτή (!) ενώ η Γερμανία μέχρι πρόσφατα είχε τη γερμανική εκδοχή του Αγγλικού βασιλικού  ύμνου!!!! η οποία μόλις είχε αντικατασταθεί από το "Γερμανία υπεράνω όλων" του Χόφμαν σε μουσική Χάιντ, ενώ η Ιταλία  είχε μόλις αντικαταστήσει το "Βασιλικό εμβατήριον" με τον φασιστικό ύμνο "Τραγούδι της νεότητας" την ώρα που στην Νότια Ιταλία είχαν για εθνικό τον ύμνο του Γαριβάλδι. Από το 1946 ισχύει ο νέος εθνικός ύμνος της Ιταλίας (το τραγούδι των Ιταλών) σε στίχους Γκορφέντο Μαμέλι. Ενδιαφέρον έχει ότι η Κίνα τότε ΔΕΝ είχε εθνικό ύμνο!!!

Κάθε ύμνος είναι ιερός, αφού ασυνείδητα παραπέμπει στην ελληνική λέξη, που αποτελούσε επίκληση των θεών πριν από τη θυσία. Ο εθνικός ύμνος ιεροποιεί το έθνος και υποσυνείδητα καλεί στην πιθανότητα ανάγκης για συλλογική θυσία. Οι άνθρωποι ειδικά σήμερα αν και επικαλούνται τις ατομικές ελευθερίες ευχαρίστως παραχωρούν όλο και περισσότερα κατακτημένα δικαιώματα για την απόκτηση παγκοσμιοποιημένης επικοινωνίας. Ο άνθρωπος πάντα θ' ακροβατεί ανάμεσα στην προσωπική του αυτάρκεια και την ανάγκη συλλογικής αναγνώρισης. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και η συλλογική μνήμη έχει εγγραφεί στα γονίδιά του. Κάθε λαός κουβαλά τη μνήμη των προγόνων του, έχει τις ρίζες του που δύσκολα παραγράφονται από τους πλαστογράφους της Ιστορίας.
Οι καλές προθέσεις δεν αρκούν ποτέ για την επίτευξη της παγκόσμιας ειρήνης. Την κρίσιμη στιγμή δυστυχώς ή ευτυχώς όλοι στρατευόμαστε. Και το δάκρυ μας την ώρα που ψιθυρίζουμε τον εθνικό μας ύμνο μετά το θρίαμβο μιας κάποιας αθλητικής ομάδας είναι η υπενθύμιση αυτής της αλήθειας

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου

Εθνικός ύμνος Γαλλίας

Η Μασσαλιώτιδα

Ρουζέ ντε Νιλ 1795

Εμπρός παιδιά της Πατρίδας
Η μέρα της δόξας έφθασε
Απέναντί μας η τυραννία
Το ματωμένο λάβαρο υψώθηκε
Ακούστε στα λιβάδια
Να βρυχώνται αυτοί οι άγριοι στρατιώτες
Έρχονται ως την αγκαλιά σας,
Να κόψουν τους λαιμούς των γιων σας, των συντρόφων σας.

Στα όπλα πολίτες!
Σχηματίστε τα τάγματά σας
Εμπρός, Εμπρός,
Το μολυσμένο αίμα
Να ποτίσει τα αυλάκια στα χωράφια μας

Ιερή αγάπη για την Πατρίδα
Οδήγησε και στήριξε τα εκδικητικά μας όπλα.
Ελευθερία, λατρευτή Ελευθερία
Μπες στον αγώνα με τους υπερασπιστές σου
Κάτω από τις σημαίες μας, άσε τη νίκη
να σπεύσει σε σένα, ρωμαλέα δύναμη
Έτσι ώστε στο θάνατο οι εχθροί σου Να δουν το θρίαμβό σου και τη δόξα μας.τ

Στα όπλα πολίτες
Σχηματίστε τα τάγματά σας
Προελάστε, προελάστε
Αφήστε το μολυσμένο αίμα
Να ποτίσει τα αυλάκια στα χωράφια μας

Εθνικός ύμνος Βρετανίας και των κρατών της Κοινοπολιτείας

O Θεός είθε να σώζει τη μεγαλόψυχη Βασίλισσά μας

Πολλά χρόνια να ζήσει η ευγενής μας Βασίλισσα

Ο Θεός να σώζει την Βασίλισσα!

Στείλε τη νικηφόρα,

Ευτυχισμένη και δοξασμένη

Να μας κυβερνά για καιρό

Ο Θεός να σώζει την Βασίλισσα!

Ω, Κύριε, Θεέ μας, εγέρθητι,

Σκόρπισε τους εχθρούς της

και προκάλεσε την πτώση τους

περίπλεξε τις πολιτικές τους,

Ματαίωσε τα δολερά τους τεχνάσματα,

Σε Εσένα τις ελπίδες μας στηρίζουμε,

Ο Θεός να μας σώσει όλους!

Τα πιο εκλεκτά σου δώρα που έχεις κρατημένα

Με ευχαρίστηση να της δώσεις.

Μακάρι να κυβερνά για καιρό

Μακάρι να υπερασπίζεται τους νόμους μας

και πάντα να μας δίνει την αφορμή

Να τραγουδάμε με καρδιά και φωνή

Ο Θεός να σώζει τη Βασίλισσα!

Όχι μόνο σε αυτήν τη χώρα,

Αλλά τα ελέη του Θεού να γίνουν γνωστά,

Από θάλασσα σε θάλασσα!

Κύριε, κάνε να δουν τα κράτη,

Ότι οι άνθρωποι πρέπει να είναι αδέρφια,

και να δημιουργήσουν μια οικογένεια,

Σε όλο τον κόσμο.

Γερμανικός εθνικός ύμνος

η τρίτη στροφή από "Το τραγούδι των Γερμανών"

Άουγκουστ Χάινριχ Χόφμαν φον Φάλερσλεμπεν 1922

Ενότητα, δικαιοσύνη και ελευθερία
για την γερμανική Πατρίδα!
Αυτό να επιδιώξουμε
αδερφικά με καρδιά και χέρια!
Ενότητα, δικαιοσύνη και ελευθερία
είναι η βάση της ευτυχίας!

 Άνθησε στο φως της ευτυχίας αυτής
άνθησε, γερμανική Πατρίδα. :

Ισπανικός εθνικός ύμνος

Μάρτσα Ρεάλ 

Δόξα, δόξα, κορώνα της Πατρίδας,
φως της ανεξαρτησίας,
που είναι χρυσός στο Λάβαρό σου.
Ζωή, ζωή, μέλλον της Πατρίδας,
στα μάτια σου είναι
μια ανοικτή καρδιά.
Πορφυρό και χρυσό: αθάνατη σημαία·
στα χρώματά σου, δεμένοι είμαστε, σάρκα και ψυχή.
Πορφυρό και χρυσό: να θέλεις και να πετυχαίνεις·
Εσύ είσαι, σημαία, το σήμα της ανθρώπινης προσπάθειας.
Δόξα, δόξα, κορώνα της Πατρίδας,
φως της ανεξαρτησίας,
που είναι χρυσός στο Λάβαρό σου.
Πορφυρό και χρυσό: αθάνατη σημαία·
στα χρώματά σου, δεμένοι είμαστε, σάρκα και ψυχή.

Αμερικανικός εθνικός ύμνος 

Η Αστερόεσσα

Francis Scott Key το 1814

Ω πες, μπορείς να δεις με το πρόωρο φως της αυγής,
Τι χαιρετήσαμε τόσο υπερήφανα στην τελευταία λάμψη του λυκόφωτος,
Τίνος πλατιές λωρίδες και λαμπερά αστέρια, στην επικίνδυνη μάχη,
Πάνω από τις επάλξεις που κοιτάζαμε, ανέμιζαν τόσο γενναία;
Και η κόκκινη λάμψη των πυραύλων, οι βόμβες που σκάγαν στον αέρα,
Απέδειξαν μες στη νύχτα ότι η σημαία μας ήταν ακόμα εκεί.
Ω πες, κυματίζει ακόμα εκείνη η αστερόεσσα σημαία,
Πάνω από τη γη των ελευθέρων και την πατρίδα των γενναίων;

 Εθνικός ύμνος Ιταλίας (από το 1946)
"Το τραγούδι των Ιταλών " Γκοφρέντο Μαμέλι 1946

Αδέλφια της Ιταλίας

Η Ιταλία έχει ξυπνήσει Με το κράνος του Σκιπίωνα Έζωσε το κεφάλι της Που είναι η Νίκη;
Ας προσφέρει τα μαλλιά της Γιατί σκλάβα της Ρώμης Την έπλασε ο Θεός

Αδέλφια της Ιταλίας Η Ιταλία έχει ξυπνήσει Με το κράνος του Σκιπίωνα
Έζωσε το κεφάλι της Που είναι η Νίκη; Ας προσφέρει τα μαλλιά της Γιατί σκλάβα της Ρώμης Την έπλασε ο Θεός

Ας σφιχτούμε σε ένα σώμα Είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε Η Ιταλία μας κάλεσε
Ας σφιχτούμε σε ένα σώμα Είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε Η Ιταλία μας κάλεσε
Nαί

Εθνικός ύμνος Ελλάδας (1865) και Κύπρου (1966)

οι δυο πρώτες στροφές από το  "Ύμνος εις την Ελευθερίαν" Διονύσιος Σολωμός 1823

μελοποίηση Νικόλαος Μάντζαρος 1861 

Σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν κόψι
τοῦ σπαθιοῦ τὴν τρομερή,
σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν ὄψι,
ποὺ μὲ βιὰ μετράει τὴν γῆ.

Ἀπ’ τὰ κόκκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε, ὢ χαῖρε, Ἐλευθεριά!

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου