«Μανιές γιαγιές» ένα βιβλίο ντοκουμέντο για την οικονομική κρίση και τα βαθύτερα αίτια της

 Το ιστορικό μυθιστόρημα «Μανιές γιαγιές» της καταξιωμένης γιατρού λογοτέχνιδας Πίτσας Σωτηράκου είναι νομίζω το πρώτο που καταγράφει διεξοδικά τα πάθη της μέσης αστικής τάξης από την «Κατοχή» της Τρόικα στην Ελλάδα και το μόνο που έχει σαν βάση μια άγνωστη σελίδα του Α Παγκοσμίου πολέμου, όταν το Δ Σώμα στρατού, επιφορτισμένο να υπερασπιστεί την Καβάλα, αυτομόλησε στους Γερμανούς οι οποίοι το μετέφεραν στο Γκαίρλιτς μετατρέποντας το, σε στρατοπεδο αιχμαλώτων. 

Το βιβλίο με τη γνωστή λογοτεχνική δεινότητα της ΠΣ ιστορεί την αποκάλυψη της αλήθειας για τη γερμανίδα γιαγιά της αφηγήτριας, όταν η εγγονή Χίλντα, πιεσμένη από την οικονομική κρίση ανοίγει το παλιό μπαούλο της γιαγιάς κι αρχίζει να ξεπουλά τα οικογενειακά κειμήλια. Η αφήγηση ξεκινά μάλλον χιουμοριστικά με την πρώτη επίσκεψη σε ενεχειροδανειστήριο, την περιπέτεια -φυλάκιση στο τμήμα λόγω απώλειας του εισιτηρίου στο Μετρό, συνεχίζει με την περιγραφή της διάλυσης του αστικού ιστού και τη φτωχοποίηση μεγάλων τμημάτων του ελληνικού λαού, τα μαχητικά συλλαλητήρια με την σκληρή αστυνόμευση και τις προσπάθειες αλληλεγγύης και το αναγκαστικό ξεπούλημα, που έκανε τους νεότερους να συγκρίνουν με τη χουντική επταετία και τους γεροντότερους να διακρίνουν την επιστροφή στους μαυραγορίτες της Κατοχής. 

Η αφηγήτρια ξεπουλώντας κομμάτι κομμάτι τα οικογενειακά κειμήλια, ανατρέχει στις μνήμες από τις δυο γιαγιάδες της, η μια ψυχρή γερμανίδα που ουδέποτε εντάχθηκε στην ελληνική οικογένεια και η άλλη, βαθειά θρησκευόμενη φιλομοναρχική αστή, περιγράφει τη σχέση της με τον οικογενειακώς αριστερών πεποιθήσεων σύζυγό της, την «ελληνική» προτεραιότητα στην ευμάρεια των παιδιών σε βαθμό υποσιτισμού για τους γονείς, για να καταλήξει στην με αφορμή την πώληση λευκωμάτων γραμματοσήμων συνταρακτική αποκάλυψη του ότι η γερμανίδα γιαγιά ήταν ναζί. Τα απατηλά παιχνίδια της μνήμης και η οικογενειακή αποσιώπηση συχνά μόνο μετά το θάνατο αποκαλύπτουν τα πρόσωπα κάτω από το προσωπείο και των εγγύτερων συγγενών και στη συγκεκριμένη ιστορία χρειάστηκε η οικονομική κρίση για την αποκάλυψη της αλήθειας. 

Το βιβλίο μέσα από τις περιγραφές των συνθηκών «αιχμαλωσίας» αξιωματικών και φαντάρων, που ουσιαστικά απήχθησαν για να οδηγηθούν στο Γκαίρλιτς, καταγράφει το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο στην Ελλάδα με τις συνεχείς παρεμβάσεις των ξένων και το βαθύ διχασμό, που από τον Α Παγκόσμιο πόλεμο σημάδεψε την ελληνική κοινωνία, οδήγησε στον Εμφύλιο και ίσως ευθύνεται για την χρησιμοποίηση της χώρας σαν πειραματικού χοιριδίου στα οικονομικά παιχνίδια της ΕΕ. 

Η συγγραφέας Πίτσα Σωτηράκου (η φίλη μου παιδίατρος Γαβριέλα Πολυχρονάκη Πασπαλιάρη) η οποία καταξιώθηκε στο συγγραφικό χώρο, περιγράφοντας κοινωνικά προβλήματα μέσα από τα βιβλία της «Ο Αντώνης δε θα σχολάσει απόψε», το «Καιάδας ΑΕ» (Σύγχρονη Εποχή) και «Το φουστάνι της Κλεοπάτρας» (Πατάκης) ήταν φυσικό να είναι η πρώτη, που καταγράφει λογοτεχνικά και την περίοδο της οικονομικής κρίσης. 

Στον επίλογο του βιβλίου, που αναφέρεται στο σήμερα, η περιγραφή του κέντρου της Αθήνας, βασικά τα Εξάρχεια, στο οποίο επιστρέφουν οι πρωταγωνιστές μετά την αποστέρηση του ζωτικού καλλιεργήσιμου εδάφους, που επέβαλε στους αγρότες, η νέα νομοθετική τάξη, παραμένει ζοφερή.

«Μιαν Αθήνα δυστοπική, ψυχαναγκασμένη, χειραγωγούμενη, διαφορετική από αυτή που είχε αφήσει. Με κλούβες αγριευτικές τίγκα στρατά σε καίριες τριόδους της- του καιρού μας γνώρισμα παγκοσμιο- μια γειτονιά, τη γειτονιά της περιχαρακωμένη σε ζωή εν τάφω με τις μολότοφ και τις χειροβομβίδες κρότου λάμψης να προκαλούν κάθε τρις και λίγο στους έγκλειστους κατοίκους ασφυξία με τ’ ατέρμονα παιχνίδια «κλέφτες και αστυνόμοι» αναρχικών αστυνομίας μια πολυκατοικία, όπου και το διαμέρισμα κατάμαυρα.»

Το μυθιστόρημα δεν ανήκει στο εύκολο εύπεπτο ανάγνωσμα, αλλά είναι πολύτιμο για όσους θέλουν να σκεφθούν βαθύτερα και αγαπούν την ελληνική γλώσσα και τον επιδέξιο χειρισμό της. 

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου