Ιράκ η μήτρα του πολιτισμού

Αντίγραφο της πύλης της Αστάρτης στη Βαβυλώνα. Η πρωτότυπη βρίσκεται στο μουσείο του Βερολίνου

Επί ποταμών Βαβυλώνος η αποθέωση. Οι κήποι της ένα από τα επτά θαύματα. Ο πύργος της Βαβέλ σύμβολο της τιμωρίας της ανθρώπινης αλαζονείας. Όμως μάταια αναζητάς σήμερα ποτάμια, κήπους ή πύργους στη Βαβυλώνα. Οι πύλες της  φυλακισμένες στο Βερολίνο και τα παλάτια της ξαναχτισμένα με τούβλα σε χείριστη απομίμηση. Μοναδικά αυθεντικά κομμάτια το άγαλμα του λιονταριού απέναντι από το αυστηρά φρουρούμενο παλάτι φιλοξενίας υψηλών ξένων και ένα κομμάτι πύλης γυμνωμένο από την κεραμική εντυπωσιακή επίστρωση που χαρακτηρίζει την πόλη. Ο ναός της Ιστάρ γλίτωσε την κακοποίηση της σύγχρονης επέμβασης επειδή τα θεμέλια του είναι από πηλό ψημένο στον ήλιο και όχι σε καμίνι και οι σημερινοί κάτοικοι αυτής της γης, όπως οι προπάτορές τους πιστεύουν ότι είναι θέμα ευσέβειας, το θείο μόνο σε  τούβλα ήλιου στεγάζεται. Η Βαβυλώνα είναι υπόδειγμα καταστροφής αρχαίας πόλης. Αντίθετα το Αρχαιολογικό Μουσείο της Βαγδάτης είναι το πλουσιότερο σε εκθέματα Ασσυριακής, Βαβυλωνιακής και Σουμερικής τέχνης. Είχε κλείσει την εποχή των βομβαρδισμών για να φυλαχτούν τα εκθέματα σε τόπο ασφαλή και άνοιξε ξανά φρουρούμενο από ένστολους μόλις τον περασμένο Απρίλη. Δέχεται με ραντεβού τους ελάχιστους ξένους και δεν έχει φύλακες σε καμιά αίθουσα, έτσι που πράγματι χάθηκαν κάποιοι από μας αναζητώντας ματαίως στις δαιδαλώδεις διαδρομές  την έξοδο. Και στο εισιτήριο των μουσείων σηκώνει παζάρι, ενώ φυσικά δεν κόβουν εισιτήρια. Δεν υπάρχουν κάρτες ή ενημερωτικά βιβλία γιατί και το χαρτί είναι στα απαγορευμένα είδη του εμπάργκο. Τα εκθέματα ξεκινούν το 6000 πΧ με εκπληκτικά κεραμικά. Προχωρούν με πανέμορφα χρυσαφικά και αγαλματίδια. Το 2500 πΧ θάφτηκε στον τάφο μιας πριγκίπισσας μια πεντάμορφη άρπα στολισμένη με χρυσά διακοσμητικά εκπληκτικής τέχνης που το κυριότερο ήταν ένα κεφάλι ταύρου.

Εκπληκτικές γιγάντιες πύλες των Ασσυρίων με τα χαρακτηριστικά γεννειόμορφα ζώα να παραστέκουν και οι περίφημες πλάκες των Σουμέριων, η πρώτη ίσως γραφή της ανθρωπότητας. Παντού δείγματα της ώσμωσης των πολιτισμών. Ο ταύρος της Κρήτης και της Σαντορίνης δυναμικός σε μέταλλο, το Λιοντάρι των Μυκηνών να μεταλλάσσει σε τεχνοτροπία μέχρι να συναντά το κινέζικο, ο Όσιρις και η Αίγυπτος, ο Σέλευκος κι ένα καταπληκτικό μπρούτζινο γλυπτό του Διονύσου. Καθώς βιαστικά περνούσαμε τόσην ομορφιά, δε χορταίναμε τις αποδείξεις για την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης. Ακολουθούσε ο Ισλαμικός κόσμος με τα περίφημα χειρόγραφα, τα ξυλόγλυπτα, τα κεραμικά. Είχες όμως μιαν έντονη αίσθηση παρακμής. Λες και τα νεώτερα πήλινα δεν αποτελούν παρά κακή απομίμηση των νεολιθικών. Το μόνο σταθερό τα κοσμήματα. Από την παλαιολιθική και την ισλαμική εποχή μέχρι τις προθήκες των μαγαζιών στο παζάρι η ίδια μόδα, το ίδια υλικά και η ίδια τεχνοτροπία κυριαρχούν στα γούστα του γυναικόκοσμου. Άλλωστε η Ιστάρ ήταν η Αφροδίτη, δηλαδή η γόνιμη θηλυκότητα της Μεσοποταμίας μέχρι που βόμβες ραδιενεργές μπόλιασαν την εύφορη γη με θάνατο. Κανείς σήμερα δε συνδέει τι Ιράκ με τους λαούς της Μεσοποταμίας. Σκόπιμα. Αυτό που πληγώνουμε είναι η ρίζα του πολιτισμού, η μήτρα της ανθρωπότητας. Οι ιρακινοί είναι απόγονοι εκείνων των λαών όπως εμείς είμαστε των Αχαιών και των Μυκηναίων. Και η πολιτιστική καταστροφή αυτού του εμπάργκο δεν έχει επισημανθεί.
δημοσιεύτηκε 28 Νοεμβρίου 2000

 

Περιμένοντας στον αρχαιολογικό χώρο της Βαβυλώνας 

παρέα μα τις αείμνηστες Μαργαρίτα Παπανδρέου (χωρίς την αποφασιστική της βοήθεια αυτό το ταξίδι θα ήταν αδύνατο) και την σπουδαία ηθοποιό και τότε βουλευτή Εύα Κοταμανίδου

  Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου