Χρέος τιμής στη μνήμη μητροπολίτη Θήρας Παντελεήμονα (Ρίζου)

 

Εσπερινός στην Ποταμιώτισσα (1998)

Στο Κατηχητικό Σχολείο θηλέων της Μεταμόρφωσης στη Σύρο πρωτογνώρισα τον τότε αρχιμανδρίτη Παντελεήμονα (Ρίζο), 1925-2007,  ο οποίος για αγνωστους σε μένα λόγους διέκρινε μέσα από την παιδική μου αλαζονεία κάποια στοιχεία καλά, που τον έκαναν να με εκτιμήσει και ισόβια να σημαδεύει όλες τις σημαντικές στιγμές της ζωής μου με την ευλογία του. 

1986 τελετή βράβευσης μου από το Σύλλογο Μεγαλοχωτιρών στον «Παρνασό» (τότε πρόεδρος ο παιδίατρος Βίκτωρ Ακύλας)

Του χρωστώ το ότι χοροστάτησε στο γάμο μου σαν αρχιμανδρίτης και από το 1984 που χειροτονήθηκε μητροπολίτης Θηρας Αμοργού και νήσων κάθε χρονιά ιερουργούσε στον Εσπερινό της οικογενειακής μας εκκλησίας Ποταμιώτισσας παρά τον φόρτο που προκαλούσαν οι υποχρεώσεις του από μεγαλύτερες εκκλησίες (πχ ενοριακή στο Βόθωνα) και δυσκολεύοντας το πρόγραμμα του παπα Λευτέρη, που έπρεπε να ταιριάξει τα Σπερνά της Ποταμιώτισσας (νωρίτερα για τους Μεγαλοχωριανούς) με τις υποχρεώσεις του δεσπότη στα άλλα χωριά. 

1972 Ο Παντελεήμων ευλογώντας έναν ανθεκτικό παραγωγικό γάμο

Ο σεβασμιώτατος ήταν πλάι μου κατά την τελετή της (πρόωρης ίσως) βράβευσής μου από το Σύλλογο Μεγαλοχωριανών στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός» (1986) όπως και στις παρουσιάσεις των βιβλίων μου στην Αθήνα.

2000 στην παρουσίαση του βιβλίου μου «Επί πτερύγων ανέμων» καθισμένος πλάι στη μητέρα μου

Παρ’ ότι όσο ζούσε είχα προσπαθήσει να του μιλήσω για την αποστασιοποίησή μου από τις διδαχές του Κατηχητικού, που εκείνος μου είχε διδάξει και τις αμφιβολίες μου για τον Πανάγαθο Παντοδύναμο Θεό σε ένα κόσμο άδικο και βάναυσο, πάντα έβρισκε τρόπο να υπακφεύγει από τα συνήθη κηρύγματα Ορθοδοξίας.

Λόγω της ιατρικής μου ιδιότητας είχα την τύχη να τον βλέπω στην Αθήνα και μετά την παραίτησή του για λόγους υγείας το 2002 από το θρόνο του Μητροπολίτη Θήρας, χωρίς κάτι ν’ αλλάξει στη σχέση μας. Ήταν πάντα σοβαρός, αλλά προσηνής σαν κατηχητής, δεσπότης ή ασθενής μου.

Μετά τον θάνατό του βρήκα μια μαρτυρία συναδέλφου μου γιατρού, που ερμήνευε την θεολογική ανεκτικότητα του αγαπημένου μου δεσπότη. 

Σύμφωνα με την μαρτυρία του Δημήτρη Α Σιδερή (ομ. καθηγητή Καρδιολογίας) στην «Κοινή Γνώμη» ο Παντελεήμων ήταν πρωτοπορος αντιρρησίας συνείδησης.

«Ήταν 26 κι ήμουν 15 χρονών όταν γράφτηκε στην τάξη μας, στην πέμπτη οκταταξίου, όπως τη λέγαμε τότε. Διάκος. Είχε βαπτισθεί Χρήστος. Στη χειροτονία του το ήθελε πολύ και διάλεξε το όνομα Παντελεήμων.Είχε μόλις αφυπηρετήσει τη θητεία του πριν φορέσει το ράσο. Ήταν νωπά και πολύ οδυνηρά ακόμη τα βιώματά του από τον εμφύλιο. Μου διηγιόταν ανατριχιαστικές ιστορίες από τον πόλεμο.

Σε μια μάχη βρέθηκαν πολύ κοντά με τους απέναντι. Ένας αντάρτης φώναξε μια στιγμή: «Κι εσύ, φασιστόμουτρο Γιάννη;» Κι έστρεψε το όπλο του. Τον πρόλαβε όμως ο Γιάννης. Πέρασαν δυο μερόνυχτα, ενώ ο Γιάννης είχε εξαφανισθεί. Την τρίτη νύχτα ακούστηκε ο πυροβολισμός. Ο Γιάννης είχε αυτοκτονήσει με το όπλο που είχε σκοτώσει τον αντάρτη, τον αδελφό του.

Μιαν άλλη φορά τον επέλεξαν για να μετάσχει σε ένα εκτελεστικό απόσπασμα. Δεν το άντεξε. Στη μάχη έχεις τη δικαιολογία πως σκοτώνεις γιατί βρίσκεσαι σε άμυνα, όπως κι ο απέναντι άλλωστε. 

Στην εκτέλεση όμως αυτός που σκοτώνεις είναι άοπλος. Προγραμματισμένα. Σε τι διαφέρει ηθικά από το φόνο με προμελέτη; Έστω και αν η απόφαση έχει ληφθεί με την πιο άμεμπτη νομική διαδικασία. Και στη διάρκεια ενός θερμού πολέμου δεν είμαι βέβαιος πόσο αδέκαστα δικάζουν τα στρατοδικεία. Η ηθική όψη της θρησκείας μας ήταν που για κείνον μετρούσε πάνω από όλα. Πώς να αρνηθεί όμως; Ήταν πόλεμος κι η ανυπακοή σε διαταγή είχε τις γνωστές βαριές συνέπειες. Δεν το μπορούσε ωστόσο.

 Βγήκε στην αναφορά. Εξήγησε ότι όνειρό του ήταν όταν απολυθεί να γίνει ιερέας. Η συνείδησή του δεν του επέτρεπε να έχει βάψει τα χέρια του με αίμα. Έγινε πιστευτός. Τον απάλλαξαν από την αυτουργία της εκτέλεσης».

και πιο κάτω αναφέρει ότι

«Μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, μου εξέφρασε την απογοήτευσή του για τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, που δεν είχε αντιδράσει. Απογοήτευση διπλή, γιατί ο ίδιος είχε ζήσει πολύ κοντά του. Έχασε τη μοναδική ευκαιρία να ξαναφέρει τη θρησκεία κοντά στους νέους, μου έλεγε. Κι ήταν ο μόνος που μπορούσε να το κάνει.»

Ο Παντελεήμων για μένα παραμένει ο γενναιόδωρος, καταδεκτικός ιεράρχης, που ευλόγησε σημαντικές στιγμές στην πορεία μου, χωρίς ποτέ να ζητήσει αντάλλαγμα. Αιωνία μνήμη δεν υπάρχει για κανένα, όμως όσο ζω θα τον μνημονεύω με αγάπη. 

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου