Έρωτας μέχρι θανάτου


Μέσα στην οικονομική κρίση και την κοινωνική αναστάτωση η κοινή γνώμη συγκλονίστηκε από τη θεαματική αυτοκτονία ενός ηλικιωμένου άνδρα μετά το θάνατο της γυναίκας του. Οι εφημερίδες πρόβαλαν το γεγονός σαν ερωτική τραγωδία τεκμηριώνοντας μάλιστα αυτή την άποψη στο σημείωμα, που άφησε πίσω του ο αυτόχειρας και στο οποίο όριζε σαν αιτία της πράξης του τον έρωτα.
Έρωτας λοιπόν που άντεξε μέσα στο γάμο; Απάντηση στους σχολιαστές του Σαίξπηρ, που μονότονα επαναλαμβάνουν ότι ο Ρωμαίος κι η Ιουλιέττα έγιναν σύμβολο, μόνο και μόνο γιατί πέθαναν νωρίς; Μπορούμε να μιλάμε για έρωτα μετά τη συμβίωση τόσων χρόνων;
"Τι εστί έρως;" λοιπόν, για να θυμηθούμε τα παλιά σχολικά λευκώματα; Ανατρέχοντας τη λογοτεχνία συναντάμε ένα πλήθος συναισθημάτων που θα μπορούσαμε να ορίσουμε σαν έρωτα, αν και διαφέρουν μεταξύ τους ριζικά. Έρωτες παιδικοί και λάγνοι, έρωτες αιώνιοι και στιγμιαίοι, έρωτες εύθραυστοι ή ανθεκτικοί, έρωτες σαρκικοί και θεϊκοί, έρωτες φυλετικοί, έρωτες ομοφυλόφιλοι, έρωτες πλατωνικοί, έρωτες ιδεών, έρωτες με αντικείμενο κάποια μάτια ή κάποια χείλη, έρωτες χυδαίοι ή υψιπετείς, έρωτες μποέμικοι ή ταξικοί, έρωτες παράλογοι ή καθωσπρέπει, έρωτες θριαμβευτές κι έρωτες ηττημένοι, έρωτες δυνάστες κι έρωτες καταπιεσμένοι, έρωτες όμως, που πάντα φυλλοροούν κάτω απ' την πνοή του πανδαμάτορα χρόνου.
Οι αρχαίοι έλληνες διόριζαν τον έρωτα εξουσιαστή ακόμη και των θεών, που τους τύφλωνε τόσο, ώστε παραβλέποντας την αιώνια νιότη τους να καταδέχονται να ερωτεύονται με θνητούς σπέρνοντας έτσι στον κόσμο τη γενιά των ημίθεων. Όντας βέβαια πραγματιστές οι προπάτορές μας ξεχώριζαν τον έρωτα από το γάμο ακόμη και στους θεούς. Ο πατέρας των θεών, παρά τη ζήλια της συμβίας του πρωτοστατούσε στα τσιλιμπουρδίσματα, δίνοντας έτσι το κακό παράδειγμα στους υφισταμένους του θεούς (και τον έκπτωτο άρχοντα του ΔΝΤ) και φορτώνοντας όλες τις ευθύνες στον άδολο πλην άστατο γιο της Αφροδίτης, που -αιώνιο παιδί- παίζει με τα βέλη του και τα συναισθήματά μας.
Από τα παγκόσμια αριστουργήματα της λογοτεχνίας μπορεί κανείς πρόχειρα και μόνο μέσα απ' τους "Αθλίους" να αντιτάξει την αγνότητα του έρωτα του Μάριου και της Τιτίκας στον ντυμένο με πατρικό μανδύα έρωτα του Γιάννη Αγιάννη προς τη θετή του κόρη και τη λεηλατημένη απ' τον έρωτα Φαντίνα, στην ερωτική αυτοθυσία της Επονίνης. Από την άλλη πλευρά το ερωτικό πάθος της μαντάμ Μποβαρύ, που τόσο σάλο προκάλεσε στον καιρό που γράφτηκε, παραπέμπει περισσότερο σε κοινωνικές αιτίες παρά σε προσωπική επιλογή, ενώ η αθώα Νατάσσα στο "Πόλεμος και Ειρήνη" νοιώθει ξαφνικά τόσο μπερδεμένη ανάμεσα στον Αντρέι και τον Ανατόλ, που σκέπτεται με συγκινητική αφέλεια "Γιατί να μη μπορούν να γίνουν και τα δυο μαζί; Τότε μόνο θα ήμουν ευτυχισμένη! Τώρα όμως πρέπει να διαλέξω κι εγώ δε μπορώ νάμαι ευτυχισμένη δίχως τον ένα από τους δυο τους."
Μέσα στις αρχαίες μας τραγωδίες συναντάμε το αντίστροφο της σημερινής ιστορίας στην "Αλκηστη" του Ευρυπίδη, μόνο που εκεί η νέα γυναίκα επιλέγει το θάνατο, όχι τόσο από έρωτα προς το σύζυγο, όσο γιατί αξιολογεί τη δική της ζωή ευτελέστερη από του συντρόφου της σ' ένα κόσμο ανδροκρατικό.
Αν αποφασίσουμε ότι ορίζουμε σαν έρωτα την εξάρτηση ενός ατόμου από κάποιο άλλο, τότε σίγουρα ο άντρας του πραγματικού συμβάντος πέθανε από έρωτα. Όμως ακόμη και σαν εξάρτηση ερμηνευμένος μπορεί ο έρωτας να επιβιώσει μέσα σ' ένα τόσο δεσμευτικό θεσμό όπως ο γάμος;
O έρωτας πηγάζει απ' την άγνοια, κινείται στην ψευδαίσθηση της προβολής κάποιων μας αναγκών σε κάποιον άγνωστο, γιαυτό στηρίζεται στην αμφιβολία και φουντώνει με τη δυσπιστία.
Τελικά είναι τόσο δύσκολο να βρεις κάποιον, που να ταιριάζουν τα χνώτα σας! καταλήγουν οι περισσότεροι μοιρολατρικά. Και αυτός ο συμβιβασμός είναι μια ήττα του έρωτα, που απαιτεί απόλυτα από τον άλλο να γίνει το συμπλήρωμά μας πάνω στη γη. Και ενώ οι ασιάτες μπορούν να ελπίζουν σε κάποια μελλοντική μετενσάρκωση, εμείς απαιτούμε, εδώ και τώρα , τα πάντα από τον έρωτα. Και όταν πιστέψουμε πως επιτέλους τον βρήκαμε, αγκιστρωνόμαστε πάνω σε αυτή την έμμονη ιδέα μέχρι θανάτου, του έρωτα ή του δικού μας.
Ο γάμος είναι τυχερό. Το λέει κι ο λαός μας, γιαυτό και εύχεται "η ώρα η καλή". Η συμβίωση ξεκινά συνήθως με αυτό που λέμε έρωτα, δηλαδή μιαν ακατανόητη έλξη με σεξουαλικό χαρακτήρα και πνευματικές προεκτάσεις. Στα χρόνια που ακολουθούν οι τριβές της καθημερινότητας, οι φροντίδες κι οι συγκρούσεις, οι χαρές και οι λύπες, τα γιορτάσια κι οι αρρώστιες, οι διαψεύσεις και οι επιβεβαιώσεις δένουν τους ανθρώπους, τους σημαδεύουν ανεξίτηλα, δημιουργούν τη συντροφικότητα και την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Αυτό το καινούριο βαθύ συναίσθημα σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί ν' ανεχθεί ακόμη και τη σεξουαλική "απιστία" εφ' όσον δεν ξεπερνά το σαρκικό επίπεδο. Αντίθετα σε τέτοιες καταστάσεις ο θάνατος του ενός ψυχολογικά ερμηνεύεται σαν η μεγαλύτερη απιστία από εκείνον, που είναι αναγκασμένος να επιζήσει. Το σεξ δεν φθίνει απαραίτητα, όπως ισχυρίζονται οι οπαδοί της σεξουαλικής ποικιλίας, που αναζητούν άλλοθι στο ρητόν "μετά λίγα χρόνια ή το χέρι της γυναίκας σου κρατάς ή το δικό σου το ίδιο κάνει". Μερικές φορές εξελίσσεται σε διάλογο των κορμιών, γιατί η εξέλιξη υπάρχει στον κάθε άνθρωπο σε κάθε επίπεδο. Και είναι σπάνιο, γιαυτό και πολύτιμο, δυο ακέραιες προσωπικότητες μέσα στο γάμο να μπορούν να ανελιχθούν παράλληλα δίχως η μια να καταβροχθίσει την άλλη. Τα παιδιά συνδέουν όσο κι απομακρύνουν το ζευγάρι. Μπορεί να χρησιμεύουν σαν πρόσθετη κλειδαριά ασφαλείας προς το διαζύγιο, αλλά λίγο βαραίνουν στη διαμόρφωση της διαπροσωπικής σχέσης στο ζευγάρι. Όλα ακροβατούν.
Σε μια πρώτη προσέγγιση αυτό που μας ξενίζει στο πραγματικό περιστατικό είναι το γεγονός πως ο αυτόχειρας ήταν άντρας σε μια κοινωνία που θέλει τον άντρα σκληρό, να μην κρέμεται στα φουστάνια της όποιας γυναίκας, ή τουλάχιστον να μην το επιδεικνύει. Όμως οι στατιστικές είναι ψυχρές. Αν και οι περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας γίνονται από γυναίκες, οι περισσότεροι θάνατοι από αυτοκτονίες ανήκουν στους άντρες. Είναι λοιπόν αλήθεια ότι οι γυναίκες είναι άστατες και σκληρές ή ότι παίζουν θέατρο χρησιμοποιώντας την απόπειρα για νάχουν τον άντρα υποχείριό τους; Πάλι οι στατιστικές λένε πως οι γυναίκες πάσχουν περισσότερο από κατάθλιψη και χρησιμοποιούν σε μεγάλες ποσότητες τα ψυχοφάρμακα, που ουσιαστικά είναι και το συχνότερο μέσο που χρησιμοποιούν για να ξεφύγουν από ζωή, που τις συνθλίβει. Οι άντρες διαλέγουν πιο βίαιους και γιαυτό πιο αποτελεσματικούς τρόπους. Για τις γυναίκες οι κακές προσωπικές σχέσεις είναι εκείνο, που κατά κανόνα τις ωθεί στο θάνατο. Για τους άντρες μόνο ένα ποσοστό έχει σχέση με διαπροσωπικές σχέσεις (η επαγγελματική αποτυχία εξακολουθεί να είναι γιαυτούς η συχνότερη αιτία αυτοκτονιών), ένα ποσοστό, που τώρα τελευταία μεγαλώνει λόγω της αλλαγής των κοινωνικών δομών και της αμφισβήτησης του ρόλου του άντρα, μετά τον ανταγωνισμό στον επαγγελματικό στίβο, που επάξια κατακτούν οι γυναίκες.
Κάθε χωρισμός στον έρωτα είναι τραυματικός. Ο θάνατος είναι από τις σκληρότερες δοκιμασίες. Υπάρχει όμως διαφορά στην αντιμετώπιση του θανάτου του συζύγου ανάμεσα στα δυο φύλα; Αληθεύει το λαϊκό ρητό "στις εννιά του μακαρίτη άλλον έμπασε στο σπίτι"; Έχουν βάση όλες αυτές οι θυμόσοφες διηγήσεις και τα δημώδη άσματα με τα μύρια όσα καταμαρτυρούν στις ταλαίπωρες τις χήρες;
Η πραγματικότητα των αριθμών είναι σαφής. Τριγύρω μας υπάρχουν περισσότερες χήρες παρά χήροι. Είναι γεγονός ότι οι άντρες πεθαίνουν συνήθως πρώτοι και λόγω της διαφοράς ηλικίας, που ίσχυε στ' ανδρόγυνα και λόγω του στρες που η οικονομική ευθύνη προίκιζε τον άντρα και φυσικά λόγω της τεκμηριωμένης από την Ιατρική γενετικά μειωμένης αντοχής του "ισχυρού" φύλου. Όμως και στις περιπτώσεις, που η γυναίκα πεθαίνει πρώτη, ο άντρας κατά κανόνα ξαναπαντρεύεται γρήγορα με το πρόσχημα της ανατροφής των παιδιών ή της ανικανότητάς του να μεριμνά για τις ταπεινές οικιακές ασχολίες. Άσχετα με τη συναισθηματική εξάρτηση για μια γυναίκα είναι ευκολότερο να επιβιώσει μετά το θάνατο του συζύγου της. Το σπίτι ήταν το βασίλειό της και τα παιδιά προσδοκούν βοήθεια από αυτήν. Έτσι ευκολότερα προσαρμόζεται και δε νοιώθει τόση την ανάγκη να ξαναδεσμευτεί. Συχνά μάλιστα για τις χήρες αυτή η περίοδος είναι μια απροσδόκητη άνοιξη. Γυναίκες που πέρασαν από την εξουσία του πατέρα στην εξουσία του συζύγου βρίσκονται για πρώτη φορά γύρω στα 60 τους λεύτερες και οικονομικά ανεξάρτητες. Αντίθετα σ' αυτή την ηλικία για τον άντρα ο θάνατος της συζύγου είναι τραγικό πλήγμα. Βρίσκονται συνταξιούχοι δίχως παραγωγική απασχόληση σ' ένα σπίτι εχθρικό, όπου και οι απλούστερες πράξεις αυτοεξυπηρέτησης φαίνονται περίπλοκες, ανάμεσα στα παιδιά που έχουν τα δικά τους προβλήματα. Γιατί ενώ η γιαγιά είναι ευπρόσδεκτη σαν άμισθη οικιακή βοηθός στα νέα ζευγάρια (αρκεί να μην έχει δική της γνώμη) με τον παππού κανείς δεν ξέρει πώς να του συμπεριφερθεί. Έχει τόσες απαιτήσεις, ο καημένος και είναι άχρηστος!
Αυτή είναι η προοπτική για κάθε ηλικιωμένο χήρο, ακόμη και όταν τα παιδιά του τον αγαπούν κι ενδιαφέρονται. Η κοινωνική πραγματικότητα, που αναγκάζει τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό να τρέχει από το πρωί ως το βράδυ για να επιβιώσει αφήνει ελάχιστα περιθώρια έμπρακτου ενδιαφέροντος για τους μοναχικούς της τρίτης ηλικίας. Ακόμη και όταν με την οικονομική κρίση οι νέοι βλέπουν πια την πενιχρή σύνταξη γερόντων σα δεκανίκι στο χειμώνα ανεργίας που τους πολιορκεί, επειδή θεωρούν σα δεδομένη την αγάπη των γονιών σπάνια κάνουν εκπτώσεις στις δικές τους επιθυμίες. Έτσι ο έρωτας= εξάρτηση φουντώνει ξανά στα ηλικιωμένα ζευγάρια σ' ένα κόσμο, που τρέχει παράλογα καταπίνοντας κάθε προσωπική επαφή. Έτσι ο σύντροφος αποκτά νέα σημασία, γίνεται το απαραίτητο για την επιβίωση δεκανίκι, εκείνος που θα μας σταθεί στην αρρώστια -που πια είναι συχνή- εκείνος που θα μας παρηγορήσει, εκείνος που του περισσεύει χρόνος για να μας ακούσει, εκείνος από τον οποίο δε ντρεπόμαστε να ζητήσουμε ένα ποτήρι νερό, που δε μας κάνει να νοιώθουμε τύψεις γιατί τον αποσπούμε από τη δημιουργική του προσπάθεια σε μια κοινωνία ανθρωποφάγων.
Ήταν λοιπόν εξαίρεση η αυτοπυρπόληση και το πήδημα στο κενό του ηλικιωμένου συμπολίτη μας; 'Η σηματοδοτούσε το αδιέξοδο της τρίτης ηλικίας που -γιατί όχι;- προσδοκά κι έχει δικαίωμα και στον έρωτα μέχρι θανάτου;

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου

Σχόλια

  1. Νικος Φαραζης Υπέροχο. Μια ρεαλιστική ματιά πάνω σε συναισθηματική βάση. Τα έχει όλα!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ageliki Maniadaki Σημαντική μικρή πραγματεία περί ερωτικών-συζυγικών-οικογενειακών σχέσεων!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ο γιος σου στο Ναυτικό

Ο Τηλέμαχος από τη Δίβρη δεν έφυγε ποτέ

Τα Λουβιάρικα της Σαντορίνης