Η πανάκεια των Placebo

Η πανάκεια των Placebo

Ξανά τα φώτα της δημοσιότητας σε τσαρλατάνους που πουλούν άχρηστες και επικίνδυνες ουσίες ή ατιμώρητοι θησαυρίζουν διαφημίζοντας, με την ανοχή του κράτους και παρά τις επισημάνσεις των Ιατρικών συλλόγων, ότι βρήκαν το φάρμακο κατά του καρκίνου. Κλειδί στην ερμηνεία του φαινομένου αποτελούν τα Placebo. Έτσι ονομάζονται οι ανενεργοί ουσίες, που χορηγούνται στις έρευνες για τον έλεγχο των πραγματικών επιδράσεων κάποιου φαρμάκου στον ανθρώπινο οργανισμό. Με αυτό τον τρόπο οι ερευνητές αποκλείουν τη θετική δράση της αυθυποβολής, που τόσο εκμεταλλεύονται όσοι ασχολούνται με την ψυχολογική επιρροή στην εξέλιξη της νόσου.

          Πρόσφατη ανακοίνωση έγκριτου ιατρικού περιοδικού (J Natl Cancer Institute 2003,95:19-29) διαπίστωσε ότι στους καρκινοπαθείς που λάμβαναν placebo υπήρξαν βελτιώσεις της όρεξης (8-27%), του πόνου (8-27%) και της λειτουργικής κατάστασης (6-14%), ενώ σε ποσοστά 2-7% παρατηρήθηκε αντικειμενικά διαπιστωμένη απαντητικότητα του όγκου. Για τους λόγους αυτούς επισημαίνεται ότι μόνο μια άνω του 10% θετική ανταπόκριση τεκμηριώνει τη χρησιμότητα του όποιου σκευάσματος, ενώ είναι γνωστό, ότι θετική θεωρείται η δράση ενός φαρμάκου π.χ κατά της Χοληστερίνης, όταν οι τιμές μέτρησης της ουσίας στο αίμα υποχωρούν μόνο στο 25% των ανθρώπων, που παίρνουν συστηματικά το σκεύασμα. Το υψηλότατο ποσοστό θετικής ανταπόκρισης στα Placebo και η ανεπάρκεια του συστήματος υγείας εξηγεί την προσφυγή των απελπισμένων σε λύσεις, όπως το νερό του Καματερού, το μήλο της αγίας Αθανασίας κοκ και τη ένθερμη υποστήριξη πολλών κατά τα άλλα λογικών ανθρώπων, σε τέτοιες μεθόδους.

Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη «Σκοπός της Ιατρικής είναι η πλήρης θεραπεία, η άμβλυνση των οξέων φαινομένων των νόσων και η μη επέμβαση σε ανίατες νόσους, αφού είναι γνωστό ότι η Ιατρική δεν ανασταίνει νεκρούς» (Περί Τέχνης). «Χωρίς την Ιατρική όλα θα ρυθμιζόντουσαν από την τύχη» (Περί Αρχαίης Ιητρικής) και βέβαια «υπάρχει αυτόματη ίαση σε πολλές αρρώστιες» (Περί Ευσχημοσύνης) γιαυτό και «ο γιατρός πρέπει να υποχωρεί με δέος μπροστά στο θείον» (Περί Ευσχημοσύνης) όμως «κάθε πράγμα έχει τη γενεσιουργό του αιτία, έτσι που και η αυτόματη ίαση μετά έλεγχον καταδεικνύεται μόνο κατ’ όνομα αυτόματη» (Περί Ευσχημοσύνης).

     Αυτή η παλιά όσο και ο άνθρωπος χρήση της υποβολής στη θεραπεία των νόσων επανέρχεται στην επικαιρότητα μετά την αποκάλυψη κάποιων τσαρλατάνων, που μοσχοπουλούν την ελπίδα. Αυτό που δεν αποκαλύπτεται είναι ότι όσα καταγγέλλονται δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου, ενώ στην πλειοψηφία τους οι θαυματοποιοί διαφημίζονται παντού ευρύτατα και με σοβαροφάνεια, αν και τεκμηριωμένα η Πανάκεια στην Ιατρική, όπως η Λυδία  λίθος στη Χημεία αποτελούν Χίμαιρες.

Στην εποχή της χρηματιστηριακής παγκοσμιοποίησης η Ιατρική έχει απομακρυνθεί από τις αρχές του Ιπποκράτη και αφού πέρασε από την Ιατρική της Ασθένειας (όπου ο ασθενής ταυτιζόταν με το σύμπτωμα) στην Ιατρική της Υγείας (όπου ενοχοποιείται, αν δεν προλάβει την εμφάνιση της νόσου) έχει σήμερα μεταλλαγεί  στο περίφημο Managed Care, τη Διαχείριση της Περίθαλψης, όπου υπέρτατη αρχή αναγορεύεται, όχι το τι επιτάσσει η επιστήμη για τη εξατομικευμένη ανάγκη του ασθενούς, αλλά η περιβόητη  cost efficiency. Σε αυτό το καθεστώς εμπορίου όλα επιτρέπονται, αφού για πρώτη φορά κέντρο λήψης ιατρικών αποφάσεων για τον ασθενή δεν είναι ο γιατρός, αλλά ο manager και το Χρηματιστήριο. Αυτό ξεκίνησε από τις ΗΠΑ με το πιο υποτυπώδες σύστημα δημόσιας υγειονομικής περίθαλψης, (Medicare- Medicaid) να καλύπτει μόλις 40 εκατομμύρια Αμερικανούς, τους πιο εξαθλιωμένους, μη παρέχοντας ούτε τη δωρεάν φαρμακευτική τους περίθαλψη. Αυτό εφαρμόζεται σήμερα και στη χώρα μας με τα ήδη ορατά αποτελέσματα, τόσο στη νοσοκομειακή όσο και την πρωτοβάθμια περίθαλψη.

 Στο καθεστώς αυτής της νέας Ιατρικής τάξης η διαπλοκή χρηματιστικού κεφαλαίου, φαρμακευτικών βιομηχανιών και βιοϊατρικής έρευνας έχει φτάσει σε τέτοιο βαθμό, που τα πιο έγκυρα  ιατρικά περιοδικά να εκπέμπουν σήμα  κινδύνου. Η επιθεώρηση της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας JAMA, πρόσφατα, στο τεύχος της 22/29 Ιανουαρίου 2003 δημοσιεύει μια αποκαλυπτική μελέτη   η οποία δείχνει ότι

1) Το ποσοστό των επενδύσεων της βιομηχανίας στην βιοϊατρική έρευνα στις ΗΠΑ εκτινάχτηκε από το 32% το 1980 στο 62% το 2000.

2) Τα δύο τρίτα του συνόλου των πανεπιστημιακών κέντρων έχουν μετοχές σε εταιρείες που γίνονται χορηγοί ερευνών  στα ίδια κέντρα.

3) Ο ένας στους τέσσερις πανεπιστημιακούς ιατρούς- ερευνητές χρηματοδοτείται από φαρμακευτικές εταιρείες, ενώ υπάρχει μια στατιστικά σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στη χορηγία μιας εταιρείας και στα ευνοϊκά γι’ αυτήν την εταιρεία συμπεράσματα.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εταιρείες παρασκευής φαρμάκων  είναι εκείνες, που παράγουν χημικά και βιολογικά όπλα, τα οποία σήμερα εξαπλώνονται ταχύτατα, ενώ στις ΗΠΑ η νομοθεσία επιβάλει το διττό χαρακτήρα κάθε χρηματοδοτούμενης έρευνας για ειρηνικούς και πολεμικούς σκοπούς.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό δεν είναι παράδοξο το ότι από τη μια διαφημίζονται ιατρικά θαύματα, λες και η Ιατρική θα μπορούσε ποτέ να καταργήσει το θάνατο και τα γηρατειά, ενώ από την άλλη συστηματικά κατηγορούνται γιατροί για αμέλεια, συχνά από κυκλώματα δικηγόρων που εκμεταλλεύονται τον πόνο ή την οικονομική ένδεια  των συγγενών, έτσι που πια να έχει παγιωθεί κλίμα ανασφάλειας, που ήδη κατέστρεψε την σχέση εμπιστοσύνης γιατρού- ασθενή, που επί τόσους αιώνες επικρατούσε.

Είναι καθήκον όλων και όχι μόνο των γιατρών να υπερασπισθούν την Ιατρική από την εκπόρνευση που της επιβάλλεται. Η Ιατρική ανακαλύφθηκε «χάριν και ένεκα των πασχόντων» (Περί Αρχαίης Ιητρικής) όλων των πασχόντων χωρίς καμιά διάκριση και έτσι πρέπει να παραμείνει. Κατά τον Γαληνόν η Ιατρική δεν είναι Επιστήμη, αλλά Τέχνη, αφού ο άνθρωπος κατά την Ιπποκρατικήν αντίληψη δεν είναι σύνολον ανταλλακτικών, αλλά ενιαία ψυχοσωματική οντότητα και ο γιατρός δεν είναι τίποτε πιο πολύ από «φύσεως υπηρέτης και μιμητής». Αυτή την ταπεινόφρονα θεώρηση καλό είναι να έχουμε, όποτε χρειαζόμαστε την παρηγοριά της Ιατρικής μπροστά στο τελεσίδικο γεγονός του θανάτου που μας απειλεί όλους. Πόλεμοι, τροχαία, καρδιοπάθειες, νεοφανείς επιδημίες, φυσικές καταστροφές και εγκλήματα που διαπράττουν οι άνθρωποι κατά των ανθρώπων και του περιβάλλοντος, ατομικά ή σαν καθεστώτα ή κράτη υπήρχαν και θα υπάρχουν, όσο υπάρχουμε. Και στην τελική μάχη τόσο για τον άνθρωπο σαν άτομο, όσο και για το ανθρώπινο είδος συνολικά, δυστυχώς όλο το οπλοστάσιο της Ιατρικής θ’ αποδεικνύεται Placebo. Επειδή είμαστε θνητοί και ο θάνατος τελικά θα θριαμβεύσει.

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου