To ιαπωνικόν αίνιγμα

To ιαπωνικόν αίνιγμα

    Δεν είναι ταξίδι στο άγνωστο ο πηγαιμός στη μακρινή Ιαπωνία. Μια χορεία συγγραφέων και σκηνοθετών χάραξαν τις πρώτες πινελιές. Βουδισμός που συγχεριάζεται με το Σίντο, σαμουράι και γκέισες, καμικάζι και θύματα των πρώτων ατομικών βομβών. 180 εκατομμύρια άνθρωποι συνωθούνται σε μια νησιωτική χώρα λίγο μεγαλύτερη από την Ελλάδα. 

   Άλλο να το διαβάζεις κι άλλο να το βλέπεις. Ούτε σπιθαμή εδάφους αναξιοποίητη. Παντού χτίσματα ή καλλιεργημένη γη. Οι ταράτσες γήπεδα και στις παρυφές των δρόμων τα ξενοδοχεία της αγάπης, όπου με τα κουπόνια μπόνους που εξασφαλίζουν με τον ιδρώτα τους οι εργαζόμενοι πηγαίνουν να συνευρεθούν μετά των συζύγων τους. Παραλογισμός; Καθόλου αφού τα διαμερίσματα αποτελούνται από ένα δωμάτιο 70 τετραγωνικών στα οποία συνωθείται όλη η οικογένεια παιδιά και παππούδες για να ζήσει τη μέρα και να κοιμηθεί τη νύχτα στα στρώματα που στρώνονται και ξεστρώνονται αγόγγυστα. Έτσι το σπίτι δεν προσφέρεται για μόνωση και κοινωνικές συγκεντρώσεις κι οι γιαπωνέζοι βγαίνουν στα πάρκα ή στις καφετέριες. 

Αγαπημένο σπορ το χόκευ. Πρωταθλητής στη διασκέδαση το καραόκε με διαφορά οθόνης από τα υπόλοιπα βιντεοπαιχνίδια. Καθαριότητα υποδειγματική παντού και απόλυτος σεβασμός στο περιβάλλον και τον συνάνθρωπο. Δρόμοι που θυμίζουν χειρουργικούς θαλάμους κι άνθρωποι που κυκλοφορούν με μάσκες για να μη κολλήσουν σε άλλους το κρυολόγημά τους. Τρένα υπέργεια, τρένα επίγεια, τρένα υπόγεια, μετά ή άνευ οδηγού, τρέχουν με 300 χμ την ώρα. Πειθαρχημένο υπομονετικό τράφικ στους πολυώροφους δρόμους, που δένονται συχνά σε φιόγκους κατευθύνσεων και απομονώνονται με ασπίδες για να μη μολύνουν τους οικισμούς. Οσάκα, Κυότο, Νάρα, Κόμπε. Πορεία στο μεταίχμιο της εξέλιξης και της παράδοσης. Ούτε ίχνος από τα ερείπια. Το Κόμπε που είχε ισοπεδωθεί πριν από 5 χρόνια τώρα προκαλεί ξανά τον Εγκέλαδο με την προπέτεια των αστραφτερών του ουρανοξυστών. Στα κάστρα και τους ναούς φτερουγίζουν τα σχολιαρόπαιδα, εκπαιδευτικές εκδρομές. Ο δυτικός τουρίστας και δη ο μη αμερικανός, προ πάντων ο «γκιρίσα» (=έλληνας) αντιμετωπίζεται σαν εξωγήινος. Τα παιδιά συνωστιζόντουσαν για να φωτογραφηθούν και μάζευαν τ’ αυτόγραφά μας !!! στα σχολικά τους τετράδια. Παιδιά επιπέδου λυκείου δεν ξέρουν να μιλούν καθόλου αγγλικά, αν και μαθαίνουν να τα γράφουν. Είναι η διαφορά της φιλοσοφίας του ιαπωνικού και του λατινικού αλφαβήτου. Μέχρι να μάθουν να διαβάσουν τα 2000 ιδεογράμματα της γλώσσας τους τα γιαπωνεζάκια τελειώνουν το δημοτικό. 

  Είναι ευτυχισμένοι; Χαμογελούν αμέσως αντανακλαστικά, αλλά όταν είναι σοβαροί το πρόσωπό τους θυμίζει μάσκα θλίψης. Είναι διαφορετικοί. Δε μπορούμε να τους κατανοήσουμε ή να τους κρίνουμε. Οφείλουμε να υποκλιθούμε στην ευπρέπεια και την αίσθηση του καθήκοντος, που σε μας, τείνουν να εκλείψουν άδικα.

    Υπάρχει η φήμη για το κουσούρι των γιαπωνέζων που ευθύνεται για το οικονομικό τους θαύμα. «Οι άνθρωποι είναι παθολογικά εργασιομανείς» λέμε εμείς οι παθολογικά καλοπερασάκηδες. Είναι αλήθεια ότι η σχέση εργαζόμενου εργοδότη θυμίζει φεουδαρχικό ή πατριαρχικό μοντέλο και είναι πολύ ισχυρότερη από τον θεμελιώδη για μας θεσμό της οικογένειας. Η θέση της γυναίκας εξακολουθεί και παραμένει χαμηλή (όλες οι γυναίκες πάνω από τα 50 είναι καμπουριασμένες από τις πολλές υποκλίσεις και το αναγκαστικό σκύψιμο στο μαγείρεμα και τις οικιακές ασχολίες) ενώ πολλές εξακολουθούν να κυκλοφορούν με κιμονό. Στα εργοστάσια των ηλεκτρονικών το 80-90 % των εργατών συναρμολόγησης είναι γυναίκες επειδή θεωρούνται πιο επιδέξιες στα χέρια, αλλά κυρίως επειδή έχουν μικρότερο μισθό. Η ζωή είναι υπερβολικά ακριβή για τους ξένους (ένας καφές στοιχίζει 3.500 δρχ, ένα γεύμα από 60.000 δρχ το άτομο, ενώ ακόμη και τα ιαπωνικά προϊόντα είναι τρεις φορές ακριβότερα) αλλά ικανοποιητική για τους γιαπωνέζους, αφού ο μισθός ξεκινά από 1 εκατομμύριο δρχ το μήνα με πολλά μπόνους για τους καλούς υπαλλήλους. Έτσι οι γιαπωνέζοι θα μπορούσαν να κάνουν τσάμπα τουρισμό στις γειτονικές χώρες της Ασίας ή και την Ευρώπη. Επειδή πολύ μιλούν για δημοψηφίσματα στα οποία οι γιαπωνέζοι αρνούνται την παράταση των διακοπών τους, στην πραγματικότητα έχουν μόνο 20 εργάσιμες ημέρες τον χρόνο άδεια κι αυτές αναγκαστικά κομμένες στα δυο. Ο εργαζόμενος που δεν θα παρουσιαστεί την 11^η ημέρα στο πόστο του θεωρείται απολυμένος.

 Έτσι, όπως μας είπε ο ξεναγός μας, που είχε συνοδεύσει πολλές φορές γιαπωνέζους τουρίστες στην Ευρώπη «Όλοι ρωτούν γιατί οι γιαπωνέζοι φωτογραφίζουν τόσο. Μα είναι επειδή δε βλέπουν τίποτε κι ελπίζουν με τις φωτογραφίες αργότερα να το δουν». Μέσα σε μια βδομάδα οι γιαπωνέζοι τουρίστες «γνωρίζουν» την Αθήνα, τη Ρώμη, το Λονδίνο και το Παρίσι. Έτσι όταν επιστρέφουν στη δουλειά είναι πιο κουρασμένοι από πριν κι αρνούνται να επαναλάβουν το εγχείρημα. 

  «Σιγά τα λάχανα! λένε κάποιοι. Αντιγραφείς είναι οι άνθρωποι. Τίποτε δικό τους. Ξεπατικωσούρα ό,τι κάνουν» Ίσως. Ίσως σε πολλά κάποιοι άλλοι έβαλαν την ιδέα κι οι γιαπωνέζοι την τελειοποίησαν. Ακριβώς όπως οι έλληνες που πήραν ιδέες από την Αίγυπτο και τη Συρία τις οργάνωσαν σε σύστημα γνώσης και δίδαξαν την ανθρωπότητα. 

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Η ΑΥΓΗ 20-5-2000

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου