Ομιλία για το μεταναστευτικό στο Παγκόσμιο Συνέδριο της IPPNW 6-9-2017 στο York

Η μεταναστευτική πολιτική στην Ευρώπη

Το παράδειγμα της Ελλάδας

Ξεπερνώντας την προοπτική της ασφάλειας με τη λογική της ειρήνης

Ομιλία στο Παγκόσμιο Συνέδριο της IPPNW 6-9-2017 στο York

Ο πόλεμος και η μετανάστευση δεν είναι κάτι νέο στην ανθρώπινη ιστορία και τα ελληνικά νησιά έχουν βιώσει και τα δυο από την αυγή της εποίκησής τους. Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο Ιπποκράτης, ο πρώτος επιστήμονας γιατρός χρησιμοποιώντας το επαγγελματικό του κύρος κατάφερε να σταματήσει ένα πόλεμο – την εισβολή της τότε υπερδύναμης Αθήνας στο γενέθλιο τόπο του, το νησί της Κω- με την ομιλία του «Επιβώμιος».

Η Ιστορία επίσης μας δίδαξε ότι δυστυχώς οι πλούσιοι είναι , δυστυχώς σπάνια πρόθυμοι να μοιραστούν όσα κατέχουν με εκείνους που δεν στάθηκαν τόσο τυχεροί.  Κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης (1821) οι Τούρκοι ισοπέδωσαν κάποια ελληνικά νησιά (Χίος Ψαρά κα) και πολλοί άνθρωποι έφθασαν στην Σύρο, που με καθεστώς βαρονίας τότε ευημερούσε. Όταν οι εξαθλιωμένοι πρόσφυγες ζήτησαν γη για να χτίσουν τα σπίτια τους, οι προύχοντες απάντησαν ότι τους δίνουν όλη την περιοχή  που καλύπτει η θάλασσα. Οι  μέτοικοι με προσχώσεις κυριολεκτικά πέτρα πάνω στην πέτρα δημιούργησαν μια νέα πόλη την Ερμούπολη, που εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Στην πιο πρόσφατη ιστορία, μετά το τέλος του Πρώτου Παγκόσμιου πολέμου, η εξαντλημένη από τους συνεχείς πολέμους Ελλάδα με πληθυσμό λίγο πάνω από τα 5 εκατομμύρια βίωσε  αυτό που επίσημα αναγνωρίστηκε σαν «μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμών στην Ιστορία» και αναγκάστηκε να δεχθεί 2 εκατομμύρια πρόσφυγες ελληνικής ιθαγένειας από την Τουρκία. Παρά τις τρομακτικές δυσκολίες για την υποδοχή και εγκατάσταση, τις φρικιαστικές προσωπικές τραγωδίες που αποτυπώθηκαν σε βιβλία και ταινίες, τώρα όλοι αναγνωρίζουν τη συμβολή των προσφύγων στην ανάπτυξη και ευημερία του ελληνικού κράτους. Και αν και στην αρχή οι γηγενείς δεν θεωρούσαν τους νεοφερμένους σαν «αληθινούς έλληνες» τώρα έχει αποδειχθεί ότι οι παραδόσεις και τα έθιμά τους πλούτισαν τον ελληνικό πολιτισμό.

Κατά τον 20 αιώνα οι έλληνες αναγκάστηκαν και οι ίδιοι να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ, Αυστραλία Καναδά κλπ και αργότερα σε Γερμανία Βέλγιο κα λόγω των πολέμων, της φτώχειας και των πολιτικών αντιθέσεων. Έτσι δεν είναι δύσκολο για τους έλληνες να αντιληφθούν γιατί κάποιος πρέπει να εγκαταλείψει το σπίτι  και την πατρίδα του.

Οι έλληνες ήταν πολύ φιλόξενοι. Ήταν ελληνική παράδοση σε κάθε σπίτι, όταν είχαν ξένο να του προσφέρουν το καλύτερο, ακόμη και όταν τα παιδιά έμεναν νηστικά. Αυτό είναι κάτι που δεν αντιλαμβάνονται κάποιοι ευρωπαίοι, που θεωρούν αυτή τη συμπεριφορά σαν σπατάλη. Ίσως είναι από τις προκαταλήψεις που υπάρχουν για τα διάφορα έθνη και οι οποίες χρησιμοποιούνται για να διαχωρίζουν τους λαούς. Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης είδαμε ότι όλοι οι νότιοι PIGS κατηγορήθηκαν σαν τεμπέληδες, αν και οι μετανάστες από αυτές τις χώρες παντού θεωρούνται σκληρά εργαζόμενοι.

Για καλό ή για κακό ο τουρισμός μας έμαθε ότι για τον υπόλοιπο κόσμο κάθε πράγμα έχει την τιμή του και ότι ο ξένος δεν πάντα είναι φιλοξενούμενος. Ευτυχώς για την μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού, ο άνθρωπος που βρίσκεται σε ανάγκη θεωρείται ιερός, σύμφωνα τόσο με την αρχαιοελληνική παράδοση όσο και την χριστιανική θρησκεία.

Σε πιο πρόσφατα χρόνια, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης δημιούργησε ένα τεράστιο ρεύμα προσφύγων από τα βόρεια μας σύνορα και κυρίως την Αλβανία, επειδή η Ιταλία είχε κλείσει τα σύνορά της (όλοι θυμούνται την διαφήμιση της Beneton με τους 10.000 αλβανούς στο Μπάρι).

 εισροή τόσων μεταναστών προκ

 Το Αλβανικό επηρέασε πολύ την Ελλάδα επειδή (λόγω του ότι οι φυλακές είχαν ανοίξει για όλους) η εγκληματικότητα στην Ελλάδα αυξήθηκε. Η διαφορά με την σημερινή προσφυγική κρίση είναι ότι το 1990 το θρησκευτικό θέμα δεν ήταν πρόβλημα. Κατά την  επίσκεψή μου στην Αλβανία με τους γιατρούς της IPPNW, το 1993 στο κάστρο της Κρούγια υπήρχε ένας ερειπωμένος τεκές.  Ο γέρος τυφλός ιμάμης ρώτησε αν θέλουμε να προσευχηθούμε μαζί του, και δεχθήκαμε. Βγαίνοντας είπα στον νεαρό ξεναγό ότι ήταν η πρώτη φορά που προσευχήθηκα σε μουσουλμανικό τέμενος.

-Και για μένα η πρώτη φορά  ήταν, μου απάντησε, αν και είμαι μουσουλμάνος.

Στην Αλβανία με το καθεστώς Χότζα, όλες οι θρησκείες ήταν απαγορευμένες και με το άνοιγμα των συνόρων πολλά χρήματα δόθηκαν από χώρες όπως η Σαουδική Αραβία για το χτίσιμο μεγάλων τζαμιών. Υπήρξε και απόπειρα από την ρωμαιοκαθολική εκκλησία να καταλάβει την περιοχή που ανήκε στην ελληνορθόδοξη παράδοση. Χάρη στις εμπνευσμένες και αποδοτικές ενέργειες του αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου, αποκαταστάθηκε η ειρήνη και δημιουργήθηκαν ιδρύματα ανοικτά για όλους, κάτι που βοήθησε στην καλή σχέση των λαών ειδικά την εποχή που η Τουρκία κατασκεύαζε μουσουλμανικό τόξο στα Βαλκάνια.

Ο ελληνικός λαός μέσω ΜΚΟ, της εκκλησίας, και πολιτιστικών συλλόγων βοήθησε τους αλβανούς αρχικά στέλνοντας την αναγκαία βοήθεια και αργότερα βοηθώντας τους να εγκατασταθούν στην Ελλάδα. Υπήρξαν και αξιοκατάκριτες περιπτώσεις ανθρώπων που εκμεταλλεύτηκαν τους μετανάστες ή ιερέων που τους ανάγκαζαν να βαπτισθούν για ν’ αποκτήσουν πρόσβαση στη βοήθεια. Σε αυτή την περίπτωση δεν είχαμε καθόλου βοήθεια από την Ευρώπη και νιώθω περήφανη, επειδή σήμερα στην Ελλάδα οι αλβανοί ανήκουν στους πιο αξιόπιστους εργαζόμενους.

Από το 2011 οι πόλεμοι στην Συρία και το Ιράκ προκάλεσαν την «προσφυγική κρίση» όταν πάνω από 1 εκατομμύριο πρόσφυγες έφθασαν στην Ευρώπη. Την ίδια εποχή η Ελλάδα βίωνε την οικονομική κρίση που συντάραξε τα θεμέλια της ΕΕ. Οι έλληνες ένιωσαν ότι βιώνουν την επιστροφή του φαντάσματος της πείνας που είχαν περάσει κατά τη γερμανική κατοχή. Ευτυχώς από την αρχή δεν υπήρξαν διακρίσεις στη βοήθεια, που εξακολουθεί να προσφέρεται σε όσους έχουν ανάγκη, τόσο από το δημόσιο, όσο και από  ιδιώτες.

Η Ελλάδα είναι μια από τις εισόδους για την Ευρώπη και χρησιμοποιείται σαν χώρα τράνζιτ για πρόσφυγες που έχουν σαν προορισμό τις πλούσιες χώρες όπως η Γερμανία.

Ο πληθυσμός της Ευρώπης γερνά και έχει ανάγκη από νέο εργατικό δυναμικό, γιαυτό και στην αρχή έγιναν κάποιες θετικές δηλώσεις από τη Γερμανία. Το παράδοξο είναι ότι χώρες που πρόσφατα μπήκαν στην ΕΕ και είχαν υποφέρει από την ύπαρξη των τειχών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου, τώρα πρωτοστατούν στη δημιουργία νέων συνόρων και αρνούνται να δεχθούν πρόσφυγες. Αυτό είναι αντίθετο με τις αρχές της ΕΕ, διαμετρικά αντίθετο από την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης.

Δυστυχώς οι τρομοκρατικές επιθέσεις δημιούργησαν φόβο και έδωσαν ψεύτικα νέα επιχειρήματα σε εκείνους που υποστηρίζουν ότι οι πρόσφυγες είναι απειλή για την ασφάλεια των πολιτών.

Στην Ελλάδα στην αρχή η κατάσταση για τους πρόσφυγες ήταν πραγματικά τραγική, αν και οι πολίτες ανταποκρίθηκαν με αξιοθαύμαστη αλληλεγγύη.  Πολλοί άνθρωποι στα χωριά άνοιξαν τα σπίτια τους και πρόσφεραν από το υστέρημά τους τροφή και ρούχα, την ώρα που πχ στη Βουλγαρία τους κυνηγούσαν σαν ζώα για να τους απελάσουν. Όπως επίσημα αναφέρεται στα έγγραφα της ΕΕ το γεγονός ότι γίνονται δεκτοί από τους ντόπιους βάρυνε στην απόφαση να δημιουργηθούν στην Ελλάδα οι καταυλισμοί των προσφύγων. Η ιατρική κοινότητα  ανταποκρίθηκε σωστά με την εξαίρεση μιας ανακοίνωσης των στρατιωτικών γιατρών ότι θα περιθάλπουν ΜΟΝΟ έλληνες στα νησιά, και την οποία αναγκάστηκαν να αναδιατυπώσουν, μετά την δική μας επισήμανση,  μόλις διέρρευσε στον τύπο.

Η συμβολική επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου, του Πατριάρχη Βαρθολομαίου και του αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου στο προσφυγικό στρατόπεδο στη Λέσβο έδωσε το σωστό μήνυμα στους πολίτες, αλλά οι αρχηγοί των κρατών δεν ανταποκρίθηκαν.

Όταν τα σύνορα έκλεισαν στην Ειδομένη πολλοί πρόσφυγες εγκλωβίστηκαν. Αυτή τη φορά η Ευρώπη δήλωσε έτοιμη να βοηθήσει, αλλά αν και η FRONTEX τώρα ελέγχει τα θαλάσσια σύνορά μας, και το τελευταίο διάστημα υπάρχει βελτίωση στις συνθήκες των στρατοπέδων (σπίτια αντί για σκηνές). τα χρήματα πάνε κατ΄ ευθείαν στις ΜΚΟ, που κάποιες φορές έχουν διαφορετική πολιτική.

Οι ευρωπαϊκές χώρες αρνήθηκαν να αναλάβουν το συμφωνημένο ποσοστό των προσφύγων, που τους αναλογεί και ακόμη και η Γερμανία αρνείται να δώσει βίζα σε πρόσφυγες που έχουν μέλη της οικογένειάς τους να κατοικούν νόμιμα στη Γερμανία.

Έτσι η Ελλάδα πλέον υπολογίζει ότι όλοι αυτοί οι μετανάστες θα μείνουν στην χώρα και αναγκαστικά άλλαξε την πολιτική της. Έτσι δημιουργήθηκαν σχολεία για τα παιδιά των προσφύγων σε αρκετές περιοχές (παρατηρήθηκαν και διαδηλώσεις γονέων κατά αυτής της απόφασης) και όσοι αποκτούν σπίτι για να μείνουν παίρνουν οικονομικό βοήθημα αντί για τροφή. Το ποσόν είναι 400 Ευρώ το μήνα ποσόν που αντιστοιχεί με πραγματικό μισθό για αρκετούς έλληνες. Πολλά στρατόπεδα έκλεισαν (ο στόχος είναι να μείνουν 20-22 μέχρι το τέλος του 2017 από τα 44 που εξακολουθούν να υπάρχουν και θα είναι μόνο ένα στην Αττική. Ο στόχος είναι να δημιουργηθούν 30.000 νέες θέσεις σε σπίτια, ενώ μέχρι τώρα 20.000 σπίτια έχουν δημιουργηθεί.

Στις 25 Μαίου 2017 ο υφυπουργός μετανάστευσης κ Ιωάννης Μουζάλας ανακοίνωσε ότι ο αριθμός των προσφύγων στη Βόρεια Ελλάδα από 26.000 που ήταν την εποχή της Ειδομένης τώρα έπεσε στους 8.500 και στη Αθήνα από 8.450 σε 7.789 αλλά 13.000 ακόμη παραμένουν σε χοτ σποτ στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Τα νησιά, όπως η Λέσβος τώρα δέχονται 100 ή και λιγότερες αφίξεις κάθε μέρα ενώ το 2015 -που 1 εκατομμύριο έφθασαν στην Ευρώπη- δεχόντουσαν 10.000 ανθρώπους σε ένα ΣΚ.

Στα Χοτσποτ, παραμένουν οι πρόσφυγες που δεν έγιναν δεκτοί και οι νεοεισερχόμενοι που βάσει της Συμφωνίας ΕΕ- Τουρκίας πρέπει να επιστραφούν στην Τουρκία. Στα Χοτ σποτ παρατηρήθηκαν εντάσεις επειδή  αρχικά παρέμεναν όλοι μαζί,( οικογένειες, ασυνόδευτοι έφηβοι, και άνθρωποι που προέρχονται από εχθρικές περιοχές). Έτσι συχνά υπήρξαν επεισόδια βίας. Τώρα τους έχουν διαχωρίσει σε ξεχωριστά νησιά, αλλά οι εντάσεις συνεχίζονται επειδή όλοι προσπαθούν να ταξιδέψουν στην κεντρική Ελλάδα για ν’ αποφύγουν την επιστροφή τους στην Τουρκία. Το πρόβλημα είναι ότι ενώ αρχικά ανακοινωνόταν ο αριθμός των προσφύγων που επέστρεφε στην Τουρκία, ή τις χώρες τους, τώρα δεν δημοσιεύεται το παραμικρό. Μόλις ενημερωθήκαμε ότι η Γερμανία τώρα επιστρέφει στην Ελλάδα κάποιους από τους πρόσφυγες, που πέρασαν κατά την κρίση του 2015. Και η Γερμανία είναι από τις καλά ανταποκρινόμενες στο προσφυγικό χώρες.

Το Μάρτιο του 2017 πολλές ΜΚΟ έβγαλαν ανακοινώσεις για τη συμπλήρωση ενός χρόνου από τη Συμφωνία ΕΕ Τουρκίας για το προσφυγικό.

Η αναφορά των NRC,IRC, Oxfam έλεγε ότι «αντί για τόπος αναζήτησης ασύλου και ευσπλαχνίας, το σύστημα στα νησιά στοχεύει μόνο στην επιστροφή των προσφύγων στην Τουρκία χωρίς να υπολογίζεται ότι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής χώρα για αρκετούς πρόσφυγες.»

Ο Δημήτρης Χριστόπουλος, επικεφαλής της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Ανθρώπινα δικαιώματα είπε: « Η Ευρώπη ξεκάθαρα προσπαθεί να δημιουργήσει ζώνες ασφάλειας στην περιφέρεια σε χώρες όπως η Ελλάδα. Αυτή είναι μια πολιτική απόφαση, που όχι μόνο υποβιβάζει το Διεθνές δίκαιο για την προστασία των προσφύγων, αλλά και αντιτίθεται στις δημοκρατικές αξίες της Ευρώπης.»

Η Διεθνής Αμνηστία υποστήριξε ότι «η Συμφωνία όχι μόνο απέτυχε στους στόχους της αλλά άφησε χιλιάδες ανθρώπους εκτεθειμένους σε ανασφαλείς συνθήκες στα νησιά.»

Η οργάνωση «Σώστε τα παιδιά» και οι «Γιατροί του κόσμου» υποστήριξαν ότι «υπάρχουν ανησυχητικά επίπεδα ψυχολογικών ασθενειών ανάμεσα στους πρόσφυγες στα στρατόπεδα. Παρατηρούνται κρούσματα παιδιών που χαρακώνονται με ξυράφια, προσπαθούν να αυτοκτονήσουν και χρησιμοποιούν ναρκωτικά.» Η ανακοίνωση κατέληγε «Η ΕΕ έχει περήφανη ιστορία αφοσίωσης στο διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα που καθόρισαν τις πολιτικές επιλογές για 60 χρόνια. Τώρα είναι η στιγμή για την Ευρώπη να δείξει το δρόμο σε όλο τον κόσμο στο μεταναστευτικό με πολιτικές που σέβονται αυτές τις αρχές και δεν τις καταβαραθρώνουν.»

Εμείς σαν ελληνικός κλάδος της IPPNW πιστεύουμε ότι , αν και φαίνεται ότι ο πόλεμος στη Συρία φθάνει στο τέλος του, η μεταναστευτική κρίση δεν θα τελειώσει, όσο οι δυτικές κυβερνήσεις συνεχίζουν να κατασκευάζουν πολέμους, όσο οι δυτικές κοινωνίες ευημερούν και ο υπόλοιπος κόσμος υποφέρει από πολέμους και πείνα. Δεν πρόκειται για πόλεμο θρησκειών, όπως θέλουν να τον παρουσιάσουν. Δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που η θρησκεία χρησιμοποιείται σαν δικαιολογία για φόνους. Τα σκληρά μέτρα ασφάλειας και οι περισσότεροι εξοπλισμοί ποτέ δεν έλυσαν το πρόβλημα. Εμείς σαν γιατροί θα συνεχίσουμε νε εργαζόμαστε, ενημερώνοντας την κοινωνία, για ν’ αποδείξουμε ότι όλοι είμαστε άνθρωποι και η εξαιρετική αξία της κάθε ανθρώπινης ζωής εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα, ακριβώς όπως ο Ιπποκράτης μας δίδαξε.

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου

-