Ο Αη Νικόλας, το Μαύρο Ραχίδι

Νοέμβρης 2019 ο Αη Νικόλας από την παραλία του αρχαιολογικού χώρου

Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν

Σκαλίζοντας χάρη στον αναγκαίο εγκλεισμό της Πανδημίας, τα παλιά μου έγγραφα βρήκα την επιστολή διαμαρτυρίας, που είχα στείλει στα «Θηραϊκά νέα» το 1987, για την καταστροφή του τοπίου γύρω από το ξωκλήσι του Αη Νικόλα το Μαύρο Ραχίδι από τις επιχωματώσεις για την κατασκευή του πάρκιν.

Ο Αγιος Νικόλαος το Μαύρο (όχι κόκκινο όπως θα ταίριαζε) Ραχίδι, αν και βρίσκεται στην περιοχή του Ακρωτηρίου ανήκει εκκλησιαστικά στο Μεγαλοχώρι, επειδή είναι οικογενειακή εκκλησία της οικογένειας Σαλιβέρου (Μπατζάνη) στην οποία ανήκαν και πολλά από τα χωράφια της περιοχής πριν από την ανακάλυψη του αρχαιολογικού χώρου.

Η αυλή της εκκλησίας ακουμπούσε στη θάλασσα κι έπρεπε να περάσεις μέσα από αυτή για ν’ ανηφορίσεις προς την πάντα επικίνδυνη για κατολισθήσεις Κόκκινη παραλία, την οποία σαν παιδιά βλέπαμε μόνο από ψηλά, μας απαγόρευαν να κατέβουμε. Μεγαλώνοντας αψηφούσαμε τις απαγορεύσεις αλλά δεν κρίναμε τόσο συναρπαστικό το μπάνιο εκεί, προτιμούσαμε τα απότομα βράχια μπροστά στο εκκλησάκι ακόμη και όταν έσκαζαν ορμητικά τα κύματα. 

Το ξωκλήσι ήταν για μας, τους μεγαλοχωριανούς, χώρος ημερήσιας εκδρομής ακόμη και την εποχή που το λεωφορείο πήγαινε στο Ακρωτήρι με χωματόδρομο μόνο κάθε Σάββατο και τις υπόλοιπες μέρες μόνο με γαϊδουράκια ταξιδεύαμε επειδή τα δυο χωριά είχαν στενούς δεσμούς. 

Θυμάμαι μάλιστα μια περίσταση, που, καθ’ οδόν προς το Ακρωτήρι, με είχαν καθίσει στο σαμάρι δεμένους μαζί με τον μικρότερο (τώρα γιατρό) Χρήστο Μαθά (γιο του καθηγητή Αντωνίου Μαθά και της Αργυρούλας Κορωναίου, του Γιακουμάκη όπως όλοι τον λέγαμε) και το σαμάρι ανετράπη και βρεθήκαμε πορευόμενοι ανάποδα, όχι κλαίγοντας πανικόβλητοι -όπως θα έκαναν τα περισσότερα σύγχρονα παιδιά- αλλά ξεκαρδισμένοι στα γέλια, μέχρι ο αγωγιάτης να σταματήσει το ζώο.. 

Στις συζητήσεις τέτοιων εκδρομών, που γινόντουσαν στην αυλή της εκκλησιάς, άκουσα για το ότι ο χώρος του αη Νικόλα είχε χρησιμεύσει κατά τα χρόνια της Κατοχής από την Αντίσταση (όπως και οι σπηλιές στο Μέσα Βουνό -νυν αρχαιολογικό χώρο Αρχαίας Θήρας) για να κρύβουν και να φυγαδεύουν στην Αίγυπτο εγγλέζους.

Κλέβοντας χρόνο από το μπάνιο και το ψάρεμα ή το μάζεμα αχινών και πατελίδων, άκουγα συναρπαστικές ιστορίες για περιστέρια -αγγελιοφόρους μηνυμάτων κατασκοπίας, κρυμμένους πομπούς, υποβρύχια που μόνο τη νύχτα εμφανιζόντουσαν και όλα με επίκεντρο το ξωκλήσι του Αη Νικόλα. Αργότερα έψαχνα μάταια να βρω κρυψώνες μέσα και γύρω από την εκκλησιά και μετανιώνω, που δεν βρήκα το θάρρος όσο ζούσαν αυτοί οι ήρωες, που τα έζησαν, να τους ζητήσω να τα καταγράψουν. 

Αργότερα με το αυτοκίνητο πια κατεβαίναμε με τα δικά μου παιδιά για μπάνιο και ψάρεμα με το καλάμι, μέχρι που η Κόκκινη παραλία έγινε τουριστικός προορισμός και η κάποτε απειλητική θάλασσα πειθήνια υποχώρησε αφήνοντας την εκκλησιά σιωπηλή, αλλά περιποιημένη στην έρημο της αξιοποίησης.

Τώρα πια ολόκληρη γενιά δεν θυμάται το γοητευτικό τοπίο όπως το γνώρισα εγώ και οι συνομίληκοί μου. Όμως σε ένα νησί μεταμορφούμενο, όπως η Σαντορίνη, ίσως καμιά ανθρώπινη παρέμβαση να μην έχει σημασία. Αν σκεφθούμε πώς ήταν η περιοχή την εποχή που ήκμαζε η πόλη που ακόμη κρύβεται κάτω από το χώμα της περιοχής, αν δούμε φωτογραφίες από την Οία μετά το σεισμό του 1956 και τις συγκρίνουμε με το τώρα, ίσως κατανοήσουμε ότι η Σαντορίνη αδιαφορεί για τις καταστροφικές μας πολεοδομικές επεμβάσεις. Μας χαρίζεται, σε κάθε γενιά διαφορετική μα πάντα υπέροχη,  προσπαθεί να μας διδάξει κάποια θεμελιώδη υπαρξιακά νοήματα κι έπειτα απλώς τινάζει τους ώμους αδιάφορα και τόποι καταποντίζονται, με κόπο θεμελιωμένα κτίσματα ισοπεδώνονται, πολιτισμοί εξαφανίζονται, η φύση επιστρέφει επουλώνοντας τις πληγές με νέους κύκλους δημιουργίας και ο άνθρωπος, αν υπάρχει τότε,  αρχίζει από την αρχή συχνά επαναλαμβάνοντας τα ίδια λάθη. 

ο Αη Νικόλας το Μαύρο Ραχίδι σήμερα

ο Αη Νικόλας το Μαύρο Ραχίδι 1982

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου