Το Αιγαίο σαν πηγή έμπνευσης


 Το Αιγαίο! Μια μικρή ανυπότακτη θάλασσα, λίμνη θα πεις, σπαρμένη νησένια νούφαρα. Στη γαλανή του λάμψη αναδεύεται όλη η ελληνική ψυχή, στα κύματά του νανουρίστηκε η Ιστορία μας, νοτίστηκε από την άλμη του. Γενιές Ελλήνων πάλεψαν μ’ ερωτική διαμάχη να το κατακτήσουν, το κούρσεψαν, το διαφέντευαν αιώνες τώρα, από τα μινωικά καράβια ως τις τριήρεις της Σαλαμίνας κι απ’ τον Κατσώνη και τη Μπουμπουλίνα ως τον Κουντουριώτη και την Έλλη. Και αν η Ιστορία γράφεται με αίμα στα νερένια μονοπάτια του, η Τέχνη το φυλάκισε παντού, από το ψέλλισμα φθόγγων, χρώμα, νόηση. Η Μυθολογία μας πρώτη πρώτη με δέος και στοργή το ονοματίζει. 

Το Αιγαίο. Το πέλαγο της πατρικής απελπισιάς, το πέλαγο που αν και μοιάζει καλόγνωμο στιγμές στιγμές ανταριάζει και μάχεται σαν ξωτικό, σαν τη Γοργόνα. Πάνω του οι θεοί παλεύουν να κρατήσουν τον πολύπαθο Οδυσσέα μακριά από το «νόστιμον ήμαρ». Πάνω του οι θεοί θα παλεύουν κρατώντας κάθε Έλληνα ναυτικό μακριά από τ’ αγαπημένο του ξερονήσι. Πόσες γενιές και γενιές πάλεψαν και θα παλεύουν να εκφράσουν το ανέκφραστο δέσιμο της μοίρας μας, της μοίρας κάθε Έλληνα με αυτή τη θάλασσα. 

Στ’ ακρογιάλια του «ναοί στο σχήμα του ουρανού», κολόνες φτερωμένες, πλεγμένες με αγκαλιές λουλούδια και αγκάθια, αητοί και λιανοπούλια, ματωμένα μνημεία, μάρμαρα λασπωμένα σα λείψανα, ελιά και δάφνη μυρωμένη, χαμομήλι και κισσός, τζάκι και μπάτης, βουνοκορφές που σουβλίζουν τα ουράνια και χύνουν θείο αίμα στην αιώνια τούτη θάλασσα, νησιά που χαρακώνουν το σμίξιμο του νερού με το άπειρο, αστέρια που αυτοκτονούν τις αυγουστιάτικες νυχτιές κι ένα φεγγάρι ολόγιομο, μοναχικό και γελαστό να καθρεφτίζεται στους ασβεστωμένους τοίχους.

Ξεζουμίζει την παλέτα του καιρού χύνοντας τα μυστικά του κόσμου, σιωπής απέραντο χρυσάφι, σα γινωμένο πορτοκάλι ο ήλιος πνίγεται στα κύματα και τότε ροδάκινου γεύση βάφει τις ασβεστωμένες μάντρες. 

Τα μεσημέρια το φως ξεχειλίζει τ’ ουρανού τα ποτάμια, καθρεφτίζεται στο κάθε κύμα, αντανακλά στα θολωτά ξωκλήσια κι εκπέμπει την απόλυτη σκιά στα κουρασμένα βλέφαρά μας. Κολυμπάμε, όχι καλύτερα σπαράζουμε στα σπλάχνα της με απόλαυση κι αυτή μας απορίχνει με αφρισμένα σπάργανα σε αμμουδερούς κόρφους ή σε μυστικές σπηλιές, μας διδάσκει το απόλυτο σκοτάδι. Το φως το νιώθουμε, μα δεν το βλέπουμε, τη δροσιά που οσμιζόμαστε στον ιδρώτα, αλμυρή νοστιμάδα χταποδιού στον ήλιο. 

Το μυστήριο του Αιγαίου πρόκληση στη γόνιμη φαντασία. Ότι μας πόνεσε, ότι αγαπήσαμε, ότι θα μας εμπνέει. Δεν υπάρχει Έλληνας γραφιάς ή χειροτέχνης που να μη πάσχισε ν’ απεικονίσει κάτι που κέντρισε εντός του το Αιγαίο. Μα και στους ξένους το Αιγαίο στάθηκε πάντα το θερμοκήπιο έργων σημαδιακών. Δεν έχει σημασία πόσα και ποια ευτύχησαν να λάμψουν κάτω από το φως της δημοσιότητας. Το Αιγαίο σφραγισμένο με έργα σαν του Ομήρου δεν περιμένει τον «Κολοσσό του Μαρουσιού» για να ξαφνιάσει.

Είναι τάχατες μοιραίο ή μήπως νόμοι φυσικοί, όπως το κλίμα και η τοπογραφία που σφραγίζουν τόσο ανεξίτηλα όποιον διαβεί έστω και περαστικός από τ’ ακρογιάλια του;

Δεν είναι καλότροπο και δε χαρίζεται στους ισχυρούς, μα μάλλον σε όσους ταπεινοί με την καρδιά το αγγίζουν. Φυσικά ο Σαρτρ κι η Μπωβουάρ δεν κατάλαβαν τίποτε. Δεν προσφέρεται για αναλύσεις. 

Ο απλός νησιώτικος τεχνίτης έπιασε την αίσθηση που πλανιόταν στον αέρα κι έχτισε σπίτια κομψοτεχνήματα, φως εκ φωτός, να κρέμονται σε αετοράχες ή να κρύβονται σε λαγκαδιές.

Το Αιγαίο σε κατακτά συνθέμελα. Δεν το καταλαβαίνεις, το νιώθεις και ποτέ δεν το υποδουλώνεις. Εκφράζεις πάντα κάποια του πτυχή που αξιώθηκες να σου δοθεί με της ψυχής τα μάτια κι είναι της φύσης οι παραξενιές ή των κατοίκων οι καημοί και τα μεράκια ή ιστορίες μακρινές ή κοντινές, παντοτινές θάταν σωστότερα, που βάζεις τα δυνατά σου ν’ αποδώσεις, όπως στα μάτια σου γεννήθηκαν με σπόρο το Αιγαίο. 

Δεν είναι τυχαίο που η Αποκάλυψη του Ιωάννη στην Πάτμο γράφτηκε. Στο ήμερο αυτό νησάκι η ψυχή του Αιγαίου έδειξε το τρομερό της πρόσωπο στον ευαγγελιστή. Γιατί έτσι είναι το Αιγαίο. Δείχνει πάντα ότι θέλει, ότι μπορείς να δεις από τ’ απειράριθμο φάσμα της παρουσίας του. 

Δένει και χωρίζει τις στεριές, δημιουργεί, ακόμη και σήμερα γεωλογικές εκπλήξεις. 

Η ανασφάλειά του μας μεθά. Ποιος είπε ότι γεννηθήκαμε για να νιώθουμε ασφαλισμένοι; Η ζωή είναι κίνδυνος, αδιάκοπος αγώνας να κατακτάς ξανά και ξανά ότι πολύ αγάπησες.

Αν πιο νότια, στ’ αμμουδερά ακρογιάλια της Πάφου γεννήθηκε η Αφροδίτη, στην καρδιά του Αιγαίου, στην Αθήνα βασίλευε η Αθηνά κι από το βράχο του Σουνίου καθισμένη διαφέντευε μαζί με τον Ποσειδώνα κάθε πλοίο που περνούσε σπέρνοντας πλούτο πρωτόγνωρο, Τέχνη, ιδέες, διανόηση, επιστήμη. Και αν ειπωθεί ότι το Αιγαίο δεν ευθύνεται για ιδέες, σαν τη δημοκρατία ή την Ιατρική, δεν είναι παράξενο ότι μόνο εδώ ωρίμασαν τόσο γλυκά ανθρώπινες αξίες, όπως ο Ιπποκράτης ή ο Περικλής;

Η Ιατρική δεν είναι μόνο επιστήμη. Ο γιατρός δεν είναι το ρομπότ που βγάζει διαγνώσεις και γράφει συνταγές, όπως δεν ήταν ο μάγος ιερέας που ξόρκιζε τις αρρώστιες με προσευχές και τάματα. Ίσως είναι καιρός ξανά από δω το βόρειο του Αιγαίου ακρογιάλι, να ξανασμίξουμε μες από τα κύματα που μας ενώνουν με την Κω με τη φωνή του πατριάρχη μας. 

Ως πότε πια θα πρέπει ν’ απολογούμαστε γιατί εκτός από γιατροί είμαστε και σκεπτόμενοι άνθρωποι; Εδώ που γεννήθηκε η Ιατρική ο γιατρός ήταν προπάντων φιλόσοφος και ο άνθρωπος ψυχοσωματική ακέραια οντότητα. Τώρα ο άνθρωπος είναι καρδιά, δόντια, αυτιά, κόκκαλα ή αίμα, είναι η περίπτωση κάποιου «ιστορικού» αν όχι -το χειρότερο- το αντίτιμο κάποιας επίσκεψης. Τώρα ο γιατρός είναι «...-λογος» που ξέρει μόνο για το αυστηρά καθορισμένο πεδίο της ειδικότητάς του, ξέρει δηλαδή όσα κι αυτό το υπέροχο καινούριο κομπιούτερ που βγάζει στο λεπτό το τσεκ απ κάποιου δείγματος. Δείγματα οι άρρωστοι, κομπιούτερ οι γιατροί. 

Κι εμείς να γράφουμε για το σπαραγμό που μας γεννά ο ανθρώπινος πόνος που καθημερινά περνά ανάμεσα στα δάχτυλά μας για την απελπισία μας, που όσα χρόνια κι αν περάσουν, ο θάνατος πάντα θα μας νικά. 

Κι εμείς ν’ απολογούμαστε γιατί νιώθουμε και δεν είμαστε αντικειμενικοί παρατηρητές στην καθημερινή ανθρώπινη τραγωδία.

Κι εμείς να θρηνούμε για τα λάθη και τις χαμένες μάχες και να ελπίζουμε και να σπρώχνουμε με τις μηδαμινές μας δυνάμεις την Ιατρική προς τον ήλιο, προς το φως του Ιπποκράτη.

Κι εμείς να γινόμαστε το περιγέλιο των ειδικών επιστημόνων γιατρών και των κατ’ επάγγελμα λογοτεχνών. Η τέχνη είναι επάγγελμα κι η Ιατρική το ίδιο. Σεις που καταπιάνεστε και με τα δυο είστε γελοίοι ερασιτέχνες. 

Είμαστε; Γιατί παλεύουμε; Τι πάει να πει γιατροί- λογοτέχνες; Γιατί μόνο σε μας το επάγγελμα ν’ αφήνει τέτοια σημάδια που μας αναγκάζει να γράφουμε ακόρεστα ή να πεθαίνουμε από έμφραγμα πριν καλά καλά κλείσουμε τα 40;

Οι ρίζες μας σαν το Γιούσουρι βυζαίνουν του Αιγαίου την υφαλοκρηπίδα άπληστα. Το Αιγαίο είναι ο δρόμος που χάραξε ο Ιπποκράτης ανεβοκατεβαίνοντας Κω-Αθήνα, απελπισμένος απέναντι σε λιμούς κι αρρώστιες που ως τότε θεωρούσαν θεϊκές. Είχε και τότε να παλέψει την προκατάληψη της δεισιδαιμονίας, τη μαγεία στην ιατρική τέχνη. Κι εμείς σήμερα πρέπει ξανά να παλέψουμε για να γίνει η Ιατρική Τέχνη και όχι σκέτα επιστήμη. Τέχνη ανθρωπιάς, και κατανόησης, τέχνη θυσίας, τέχνη ελπίδας. Να πάψουμε κάποτε να καυχιόμαστε για τις τεχνολογικές μας ανακαλύψεις. 

Ο θάνατος πάντα αθάνατος θα μένει κι ο πόνος του ανθρώπου όλο και πιο αφόρητος φαντάζει.

Σε μας, εδώ στο Αιγαίο, τάχθηκε για ακόμη μια φορά η μοίρα να ξυπνήσουμε στους γιατρούς της Γης, την παλαιά υπόμνηση. Κανείς γιατρός δεν πρέπει νάναι τεχνοκράτης. Κάθε γιατρός πρέπει να είναι και φιλόσοφος. Κάθε γιατρός πρέπει να γίνει Ιπποκράτης.



Συνέδριο της Εταιρείας Ελλήνων Ιατρών Λογοτεχνών (Γερακινή Χαλκιδικής) 1986



Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ο γιος σου στο Ναυτικό

Ο Τηλέμαχος από τη Δίβρη δεν έφυγε ποτέ

Τα Λουβιάρικα της Σαντορίνης