φεμινισμός και ψήφος

ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΨΗΦΟΣ

       Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας. Και όλες εμείς οι γυναίκες, που τρέχουμε στις κομματικές συγκεντρώσεις και συμμετέχουμε ενεργά στην προεκλογική εκστρατεία θεωρούμε σαν αυτονόητο το δικαίωμά μας να ψηφίζουμε. Και όλες μας ξεχνάμε πόσο πρόσφατη κατάκτηση είναι αυτό το πρωταρχικό δημοκρατικό δικαίωμα και το τι αγώνες χρειάστηκαν για να μπορεί η γυναίκα, που από την ανατολή της Ιστορίας συμμετέχει (πολλές φορές υπέρογκα) στην παραγωγική διαδικασία, να έχει τη δυνατότητα να καθορίζει με την ψήφο της τις κοινωνικές εξελίξεις. Στη χώρα μας, που δεν είναι κι απ' τις τελευταίες, μόλις το 1952 παραχωρήθηκαν με το Σύνταγμα πλήρη πολιτικά δικαιώματα στις γυναίκες. Είχε προηγηθεί το διάταγμα του 1930, που παραχωρούσε δικαίωμα ψήφου μόνο για τις δημοτικές εκλογές και που ασκήθηκε μόνο στη Σάμο, τη Θεσ/νίκη και τον Πειραιά. Και το τραγουδάκι του συρμού "εγώ είμαι η νέα γυναίκα, που θα ψηφίζω και θα καπνίζω" καθρεφτίζει την αντιμετώπιση αυτής της "παράλογης" απαίτησης από την ελληνική κοινωνία. Να ένα ακόμη καπρίτσιο για να γίνονται τα κορίτσια πιο πιπεράτα, πιο ελκυστικά, -τα αγοροκόριτσα!-, ενώ για τις φεμινίστριες η εικόνα ταυτίστηκε με την άχαρη γεροντοκόρη.
     Η αλήθεια είναι πως στη χώρα μας δεν είχαμε αληθινά επαναστατικές τάσεις στο γυναικείο κίνημα. Οι σημαντικές προσπάθειες της Καλιρρόης Παρρέν, της Αύρας Θεοδωροπούλου και των άλλων φεμινιστριών, να βελτιώσουν την κοινωνική θέση της γυναίκας μέσα στο σύστημα και να μορφώσουν την ελληνίδα έγιναν ήπια, διαλλακτικά, δίχως βαθειές τομές ή ακραίες θέσεις. Κι όμως ο φεμινισμός συκοφαντήθηκε τόσο σαν έννοια που πολλές επώνυμες γυναίκες να δηλώνουν σήμερα περήφανα ότι "δεν είναι φεμινίστριες" τη στιγμή που απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα που ο φεμινισμός τους εξασφάλισε. Το γυναικείο κίνημα δυστυχώς ήταν πάντα δέσμιο των πολιτικών. Έτσι ενώ όλα τα κόμματα μας εκθείαζαν, που μεταφέραμε τα πολεμοφόδια στην Πίνδο "σαν τα υποζύγια" και που παλεύαμε "σαν άντρες" στην αντίσταση, μετά την απελευθέρωση διστάζουν να μας εμπιστευτούν την ψήφο, κρίνοντάς μας ανώριμες να διαμορφώνουμε τις πολιτικές εξελίξεις.     Φοβόντουσαν την ψήφο μας οι κρατούντες. Μα είχαν άδικο ν' ανησυχούν. Τα εκλογικά αποτελέσματα από το 1952 ως σήμερα αποδεικνύουν πως οι γυναίκες ψηφίζουν συντηρητικότερα από τους άντρες.
Γιατί αυτό; Μα γιατί η γυναίκα αποζητά την ήρεμη πολιτική σκηνή για να χτίσει τη φωλιά της, γιατί απεχθάνεται τις ανακατατάξεις, γιατί συνήθισε τόσους αιώνες να υπομένει καρτερικά, γιατί πιστεύει πως "ο κόσμος έτσι πλάστηκε και κείνη πώς θα τον αλλάξει;" Μας κατηγορούν ότι ψηφίζουμε ό,τι μας πει ο άντρας μας, μα οι στατιστικές δείχνουν πως ψηφίζουμε ό,τι θα ψήφιζε ο πατέρας μας. Έρευνες αποκάλυψαν ότι και σήμερα οι γυναίκες στην Ελλάδα προτιμούν νάχουν κάποιο να τις φροντίζει από το νάναι αυτεξούσιες, ξοδεύουν για καλλυντικά, όχι όμως για βιβλία, πάνε στα μπουζούκια και τις ταβέρνες, αλλά δεν ταξιδεύουν. Όλα αυτά είναι ανησυχητικά φαινόμενα.
 Μα ίσως ζητάμε πολλά. Έχουν κιόλας τόσα κερδηθεί σ' αυτά τα μόλις 42 χρόνια πολιτικής έκφρασης! Συγκρίνετε αυτά τα λίγα χρόνια γυναίκιας φωνής με τους αιώνες της σιωπής μας.

    Αυγή της πολιτικής μας ισοτιμίας είναι...ο Μεσαίωνας! Από το 1002 μέχρι το 1576 οι τιμαριούχοι γαλλίδες ψήφιζαν, όχι βέβαια σαν άτομα, αλλά σαν κάτοχοι φέουδου. Στην Πελοπόννησο μάλιστα, στα μέσα του 13ου αιώνα, στο Νίκλι, η γυναίκα του Γουλλιέλμου Βιλλαρδουίνου συγκαλεί "Παρλαμέντο των κυράδων" και μετά από απόφαση αυτών των γυναικών, παραδόθηκαν στον Μιχαήλ τον Η' τον Παλαιολόγο τα φρούρια Μυστράς, Μάνη και Μονεμβασιά. Ήταν βέβαια μια ευκαιριακή Βουλή, μιας κι όλοι οι άρχοντες ήταν φυλακισμένοι στην Κων/πολη, μα απόδειξε την αποτελεσματικότητα της δυναμικής γυναικείας παρέμβασης στη διαμόρφωση της ιστορικής πορείας.
     Η πρώτη λαϊκή συμμετοχή των γυναικών συναντάται στο Μπωμόν της Αργκόν το 1182, όπου σε συνεδριάσεις ενοριών συμμετέχουν οι χήρες, οι ανύπαντρες (που διευθύνουν κάποιο σπίτι) και οι παντρεμένες, (όταν απουσιάζει ο σύζυγος).
    Πραγματική εκλογή όμως βουλευτών άσκησαν οι γυναίκες του λαού το 1308 στην Τουραίν και το 1344 στις κοινοτικές εκλογές και συνελεύσεις του Ερώλ. Ηταν οι εποχές της λειψανδρίας. Σ' όλες αυτές τις περιπτώσεις οι γυναίκες δεν απαιτούν. Απλά αποδέχονται το ξεροκόματο που τους πετούν από ανάγκη κι όχι από ευσπλαχνία. \
    Σιγά σιγά όμως αρχίζουν κι οι διεκδικήσεις. Το 1647 η Μαργαρίτα Μπράιτ στις ΗΠΑ ζήτησε δικαίωμα ψήφου σαν γαιοκτήμονας της Μέυλαντ, ενώ το 1776 η κα Ανταμς έγραφε στον άντρα της "ν' αξιώσει τα δικαιώματα των γυναικών" από το νεοσύστατο αμερικανικό Κογκρέσσο. Το 1840 στο Παγκόσμιο συνέδριο του Λονδίνου κατά της δουλείας συζητήθηκε και απορρίφθηκε η συμμετοχή των γυναικών. Μετά από αυτό οι Μοτ και Φίλιπς συγκαλούν το πρώτο φεμινιστικό συνέδριο στη Νέα Υόρκη στις 19 Ιουλίου 1848.
   Ήταν η εποχή που η ανθρωπότητα συγκλονιζόταν από τους αγώνες για την ελευθερία του "κυρίαρχου λαού", αλλά στη λέξη λαός δεν περιέχονται και οι γυναίκες. Σύμφωνα με τους νόμους στον όρο "Ον" δεν εννοείται η γυναίκα. Την ίδια εποχή ο "Εθνικός σύνδεσμος για την ψήφο των γυναικών" και ο "Σύλλογος υπέρ των δικαιωμάτων των μαύρων και των γυναικών" επεξεργάστηκε προσθήκη για το Σύνταγμα των ΗΠΑ, όμως το Σύνταγμα επικυρώθηκε χωρίς τη χορήγηση ψήφου στις γυναίκες.
   Με συνεχείς ενοχλήσεις στις ΗΠΑ οι γυναίκες άρχισαν να ψηφίζουν σταδιακά στις διάφορες πολιτείες με πρώτη την Ουάσιγκτων (1910) έως ότου το 1920 έγινε επιτέλους η κύρωση της προσθήκης στο Σύνταγμα των ΗΠΑ που χορηγούσε στις γυναίκες πλήρη πολιτικά δικαιώματα.
   Στην Ευρώπη ο φεμινισμός πρωτοεμφανίστηκε στη Γαλλία με τη μορφή γυναικείων λεσχών. Η γαλλική επανάσταση, αν και υπηρετήθηκε από τις γυναίκες, έκλεισε τις πολιτικές τους λέσχες το 1794, καρατόμησε την Ολυμπία ντε Κουζ, συγγραφέα της "Διακήρυξης των δικαιωμάτων της γυναίκας" και φυλάκισε για παράνομη συγκέντρωση τις πρώτες φεμινίστριες Ντερουά και Πολάν.
   Το 1838 τα δικαιώματα της γυναίκας διαγράφονται από το πρώτο σχέδιο του καταστατικού χάρτη των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ο Ναπολεόντειος κώδικας με το αντιφεμινιστικό του πνεύμα επηρέασε τις χώρες που εμπνεύστηκαν από αυτόν. Το 1848, ο σοσιαλισμός του Φουριέ περιλαμβάνει στο πρόγραμμά του τα πολιτικά δικαιώματα της γυναίκας, ενώ το 1849 η Ιωάννα Ντερουάν διευθύντρια της "Γυναικείας Γνώμης" υπέβαλλε υποψηφιότητα για βουλευτής. Μόνη της ανταμοιβή στάθηκε το να δει τ' όνομά της γραμμένο σε κάποιο εκλογικό συνδυασμό..
    Το 1865 ο βουλευτής Τζων Στιούαρτ Μίλλ γράφει το "η υποταγή των γυναικών" και αγωνίζεται για το φεμινισμό και πετυχαίνοντας με τη συγκέντρωση υπογραφών να περιληφθεί στο εκλογικό σύστημα άρθρο πολιτικής χειραφέτησης των φορολογουμένων γυναικών, παίζει ρόλο καταλυτικό στις εξελίξεις. Ακολούθησε πλήθος φεμινιστικών οργανώσεων σ' όλη την Αγγλία, που με τους αγώνες τους πέτυχαν το 1869 το δικαίωμα για τη δημοτική ψήφο, όχι όμως και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Έτσι όταν το 1888 οι αγγλίδες πέτυχαν την εκλογή δύο γυναικών στο πρώτο δημοτικό συμβούλιο του Λονδίνου, τ' αποτέλεσμα των εκλογών ακυρώθηκε σαν παράνομο. Μόνο το 1907 ψηφίστηκε το δικαίωμα και να εκλέγονται στους δήμους.
     Η σουηδή Φρεντερίκα Μπρέννερ με την έκκλησή της στους "Τάιμς" για τη διεθνή συνεργασία των γυναικών προετοίμασε το πρώτο διεθνές συνέδριο των γυναικών που έγινε στην Ουάσιγτον το 1888. "Γυναίκες όλου του κόσμου ενωθείτε" θάπρεπε νάναι το επίκαιρο μέχρι σήμερα σύνθημα. Το 1889 ιδρύθηκε ο "Σύνδεσμος για το Δικαίωμα ψήφου της Γυναίκας" από την Εμιλυ Πάνκχερστς.
   Το 1907, μετά την απόρριψη της πρότασης του νομοσχεδίου του Μπράιτ για τη χορήγηση ψήφου οργανώθηκε η πρώτη διαμαρτυρία 3000 γυναικών στους δρόμους του Λονδίνου, που έμεινε σαν "λασπωμένη πορεία". Ακολούθησαν καθημερινές συγκρούσεις με την αστυνομία και συλλήψεις. Στις φυλακές δεν τις μεταχειρίζονται σαν πολιτικές κρατούμενες, αλλά σαν κοινές εγκληματίες. Η διαβίωση στις φυλακές είναι φρικτή, αλλά αυτές δεν δέχονται να εξαγοράσουν την ποινή τους και καταφεύγουν σε απεργίες πείνας για να καταγγείλουν το σωφρονιστικό σύστημα της χώρας τους. Ομως ο πρωθυπουργός Ασκουιθ ήταν ανένδοτος. Οι γυναίκες επαναστάτησαν και άρχισαν να καταστρέφουν ιδιοκτησίες.
     Εκείνη την εποχή οι φεμινιστικές οργανώσεις χωριζόντουσαν στις σουφραζέττες -όρος που τόσο κακοποιήθηκε- (φεμινίστριες που αγωνιζόντουσαν αποκλειστικά για το δικαίωμα της ψήφου) και τις σουφραζίστ (μετριοπαθέστερες), ενώ η Πάνκχερστς εγκαινίασε την επαναστατική γυναικεία δράση. Κι όμως η ίδια λέει σ'ένα λόγο της: "Είμαστε εδώ όχι για να καταλύσουμε τους νόμους, αλλά γιατί θέλουμε και μεις να φτιάξουμε νόμους."
   Τελικά το 1918 η οικουμενική κυβέρνηση του Λόυντ Τζωρτζ παραχωρεί το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις αγγλίδες.
   Οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι σήμαναν την ανάκαμψη της φεμινιστικής δράσης. Στον Α Παγκόσμιο, η Πάνκχερστς καλούσε τις οπαδούς της ν' αποδείξουν τις ικανότητές τους αναπληρώνοντας τους άντρες σε όλες τις "ανδρικές" δουλειές. Με το τέλος όμως του πολέμου ξεχάστηκε η συμβολή των γυναικών κι οι άντρες απαίτησαν να γυρίσουν οι γυναίκες στην κουζίνα κι η Πάνκχερστς από εθνική αγωνίστρια ξανά μεταμορφώθηκε σ' ενοχλητική επαναστάτρια.
    Το αγγλικό φεμινιστικό κίνημα είναι το μαχητικότερο και το πιο ριζοσπαστικό. Κι είναι πολύ εντυπωσιακό το γεγονός ότι αυτό συνέβη στη χώρα, που η μοναρχία είχε αναδείξει τις ηγετικές ικανότητες των γυναικών, με βασίλισσες, όπως η Ελισάβετ. Οι αγγλίδες με τους αγώνες τους άνοιξαν το δρόμο στις γυναίκες όλου του κόσμου.
    Η Σοβιετική Ένωση είναι η μόνη χώρα, που η συμβολή των γυναικών στην Επανάσταση ανταμείφτηκε με την επιβολή της ισότητας από το Σύνταγμα. Η Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 έδωσε στις γυναίκες πλήρη αστικά και πολιτικά δικαιώματα. Την ίδια χρονιά, επί Κερένσκυ, εκλέχθηκε πρώτη γυναίκα υπουργός στον κόσμο (Κοινωνικής Πρόνοιας) η Σοφία Πανίν. Δυστυχώς αποδείχθηκε ότι η ισότητα δεν επιβάλλεται νομοθετικά και η θέση της γυναίκας στη σοβιετική κοινωνία ήταν συχνά χειρότερη από τη θέση των γυναικών στο δυτικό κόσμο. Οι κομματικά ενταγμένες φεμινίστριες διακήρυτταν ότι για το φαινόμενο ευθυνόταν η μεγάλη λειψανδρία που είχε προκληθεί στη χώρα μετά το τέλος του πολέμου και που ανάγκαζε πολλές γυναίκες να διεκδικούν λίγους άντρες. Όμως τελικά φαίνεται ότι μόνο η οικονομική αυτάρκεια προσδίδει σε κάθε άνθρωπο τον αυτοσεβασμό που πρέπει να είναι η βάση κάθε ανθρώπινης σχέσης.
      Σήμερα λέμε πως έχουμε ισότητα αρκετή για να επιβληθούμε αξιοκρατικά σε κάθε πεδίο. Όμως σε τι βάση στηρίζεται αυτή η ισότητα; Ο άντρας ξεκινά με τις πλάτες ενός σπιτιού, που τον υποστηρίζει για ν' ανοίξει τα φτερά και να πετάξει. Η γυναίκα πρέπει ν' ασχοληθεί με τα κοινά σφιχτοδεμένη με τα παλαμάρια της οικογένειας και της δουλειάς της έξω από το σπίτι. Γι αυτό κι οι γυναίκες που ασχολούνται με τα κοινά είναι συνήθως ή ανύπαντρες ή χήρες ή χωρισμένες. Ο άντρας στηρίζεται στην ενθάρρυνση της γυναίκας του, παίρνει χυμούς απ' τη γαλήνη του σπιτιού, που εκείνη του προσφέρει, δεν έχει ν' ασχοληθεί με τα ταπεινά έργα του νοικοκυριού. Η γυναίκα πρέπει να είναι ο δορυφόρος των αντρικών φιλοδοξιών.
    Μερικές από μας εκμεταλλεύονται αυτό το ρόλο για να καταλάβουν κάποτε την εξουσία, μα μονάχα όταν ένας Χάρος "φεμινιστής" βγάλει απ'τη μέση τον άντρα, που στ' όνομά του ανεβαίνει κάποια γυναίκα. Θυμηθήτε δω τη Μπούτο, την Ακίνο, τη Γκάντι, γυναίκες έξυπνες, που όμως έφτασαν στην κορφή κυριολεκτικά πατώντας πάνω στο πτώμα του συζύγου ή του πατέρα τους. Εξαιρέσεις σαν τη Θάτσερ είναι ομολογημένα ελάχιστες.
    Σήμερα πολλοί υποστηρίζουν ότι ο φεμινισμός τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο έχει εξαντλήσει τους στόχους του, αφού η πλειοψηφία των γυναικών απολαμβάνει τις βασικές ελευθερίες και είναι στο χέρι της κάθε γυναίκας το να βρεί τη δική της ταυτότητα και τη σχέση της με τον άντρα.
    Κι όμως! Πρόσφατα στα ψιλά των εφημερίδων διαβάσαμε ότι η κυβέρνηση της Μαλαισίας αποφάσισε να τιμωρήσει μουσουλμάνες γιατρούς που "εξέταζαν" τους ασθενείς αγγίζοντάς τους μόνο με μολύβια επειδή ο μουσουλμανικός νόμος θεωρεί ότι κάθε επαφή της γυναίκας με άντρα που δεν είναι ο σύζυγός της είναι αμάρτημα. Την ίδια ώρα μια άλλη γιατρός η συγγραφέας Τασλίμα Νασρίν κατάφερε να διαφύγει στη Δύση υπό την απειλή φανατικών ισλαμιστών μετά όσα κατήγγειλε στο βιβλίο της "Ντροπή".
    Είναι γνωστό ότι ακόμη και σήμερα στη Γαλλία σε νοσοκομεία κοριτσάκια μεταναστών από την Αφρική ευνουχίζονται με κλειτοριδεκτομή με το σκεπτικό ότι η απάνθρωπη επέμβαση έτσι κι αλλοιώς θα γινόταν στο σπίτι και τα κρούσματα των παιδιών που πεθαίνουν σ' αυτές τις παράνομες επεμβάσεις πολλαπλασιάζονται.
    Στην Ινδία γυναίκες καίγονται ζωντανές για να μπορέσει ο σύζυγος να ξαναπαντρευτεί χωρίς να χρειαστεί να επιστρέψει την προίκα, ενώ στο Ιράν για τον ίδιο λόγο γυναίκες λιθοβολούνται μέχρι θανάτου με το πρόσχημα της μοιχείας αφού βάσει του ισλαμικού νόμου η γυναίκα πρέπει ν' αποδείξει την αθωότητά της, ενώ για τον άντρα χρειάζεται ν' αποδειχθεί η ενοχή του για να καταδικαστεί.
      Στη γειτονική μας Τουρκία, που είχε γυναίκα πρωθυπουργό, σε λεωφορεία της Αγκυρας φανατικοί ισλαμιστές αναγκάζουν τις γυναίκες να κάθονται σε ξεχωριστά καθίσματα, ακριβώς όπως καθόμαστε στις εκκλησιές μας κι αν αρνηθούν τις αποβιβάζουν με τη βία, ενώ ο Ερντογάν επέβαλε τη μαντήλα σε κανόνα για τις γυναίκες.
    Ο φεμινισμός δεν είναι γυναικεία υπόθεση ακριβώς όπως ο ρατσισμός δεν είναι υπόθεση μόνο των μαύρων. Αφορά τ' ανθρώπινα δικαιώματα που πρέπει όλοι άντρες και γυναίκες να περιφρουρούμε σε όποιο μέρος της γης κι αν παραβιάζονται.
   Ο χρόνος ίσα μετρά για όλους μας, μα μεις οι γυναίκες αναγκαζόμαστε να τον χρησιμοποιούμε σοφά, να ιεραρχούμε τις ανάγκες μας για να κρατηθούμε στη ζωή, για να σπρώξουμε τη ζωή στ' ανηφόρι του αύριο. Θα μπορέσουμε ν' ανταποκριθούμε στη νέα πρόκληση; Θα μπορέσουμε ν' αποδείξουμε πως, παρ' όλες τις αντιξοότητες, μπορούμε και να συμμετέχουμε στο ποσοστό που δικαιούμεθα στις πολιτικές εξελίξεις;
   Αντιπροσωπεύουμε πάνω από το 50% του εκλογικού σώματος κι η συμμετοχή μας στην παραγωγή ήταν πάντα περισσότερη από τον αριθμό μας, μόνο που κανείς δε λογάριασε ποτέ σαν "παραγωγή" τη ποιότητα ζωής που εξασφαλίζαμε τόσα χρόνια στο σπιτικό μας. Ως πότε θα καθόμαστε σαν θεατές στον πάγκο του εκλογικού αγώνα;
   Από μας εξαρτάται να μπορούν αύριο τα κορίτσια μας ν' ανατρέχουν τη σημερινή φτωχή μας εκλογική εκπροσώπηση με τη συγκατάβαση και την έκπληξη που εμείς αναπολούμε τις εποχές πριν από τη φεμινιστική άνοιξη.
Από μας εξαρτάται αν με τη συμμετοχή μας στα κέντρα κάθε απόφασης καταφέρουμε να αλλδιαμορφώσουμε μιαν Ελλάδα πιο αληθινή, πιο ανθρώπινη, την Ελλάδα που κάθε μάνα ονειρεύεται για τα παιδιά της, τη χώρα που κάθε γυναίκα ονειρεύεται για τα παιδιά όλου του κόσμου.
Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου