Του Πολυτεχνείου το αδειανό πουκάμισο

Του Πολυτεχνείου το αδειανό πουκάμισο

  Το Πολυτεχνείο ζει. Έτσι τελειώνουν συνήθως οι επετειακές ομιλίες. 

   Το Πολυτεχνείο πέθανε. Εκεί καταλήγουν οι επώνυμοι πού εκτίθενται στα τηλεοπτικά παράθυρα για να σχολιάσουν τα βίαια γεγονότα, που ξεσπούν κάθε χρόνο με αφορμή την επέτειο.

Και οι δύο έχουν λάθος άποψη. Γιατί τo μήνυμα του Πολυτεχνείου παρ' ότι το κράτος προσπάθησε να το εγκλωβίσει σε μουσειακού χαρακτήρα εκδηλώσεις και οι περί τα Εξάρχεια αναρχικοί καπηλεύονται συστηματικά, μεταβάλλεται σαν κάθε ζωντανός οργανισμός σύμφωνα με την ιστορική πορεία.

Φέτος βιώσαμε μιαν αναβίωση αυτού ακριβώς του πνεύματος με την αυθόρμητη εξέγερση του κόσμου στην εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, που καθόρισε τις αλλαγές. 

   Για να κατανοήσουμε όμως το μήνυμα τον Πολυτεχνείου χρειάζεται να μελετήσουμε τη γενιά που το ενσάρκωσε, τη γενιά που σήμερα χλευάζεται, επειδή ελάχιστοι την καπηλεύθηκαν. Είναι τα παιδιά που γεννήθηκαν, ενώ ακόμη συνεχιζόταν ο εμφύλιος στα βουνά, μα που η πλειοψηφία τους το αγνοούσε, αφού όσοι δεν εμπλέκονταν ήταν τόσο τρομοκρατημένοι που προσπαθούσαν να διαγράψουν κι απ' το δικό τους τα μυαλό, αλλά κυρίως απ' το μυαλό των παιδιών τους την υπαρκτή φρίκη που ματαίωσε τα όνειρα που θα δικαίωναν τον αντιφασιστικό αγώνα. Είναι τα παιδιά που «αυθόρμητα» παρατάσσονταν στις βασιλικές παράτες για να ραίνουν με λουλούδια τους άνακτες, πού διδάσκονταν στα σχολειά τον εθνικό διχασμό και που στα σχολικά τους εγχειρίδια η Ιστορία τέλειωνε με το ΟΧΙ που είχε πει ένας δικτάτορας, ο Μεταξάς, η πολιτική ήταν μια μάλλον απαγορευμένη υπόθεση, αφού οι γονείς τους δύσκολα ομολογούσαν το τι ψήφιζαν και επιμελώς έκρυβαν την εφημερίδα που αγόραζαν. Είναι τα παιδιά που δεν πρόλαβαν το 114, δεν κατάλαβαν τον Ανένδοτο και την Αποστασία, μόνο ξύπνησαν κάποιο πρωί απ' τα στρατιωτικά εμβατήρια και την απαγόρευση της κυκλοφορίας για να βρεθούν στο γύψο τον δικτάτορα.

     Είναι μια γενιά που ευτύχησε να έχει  δωρεάν παιδεία και που έζησε την καταρράκωση τον κύρους των πνευματικών ηγετών παρατηρώντας τους ακαδημαϊκούς να δέχονται σα δαρμένα σκυλιά τις ασυνάρτητες υποδείξεις τον δικτάτορα για την διαπαιδαγώγηση των νέων. Είναι η γενιά που ξεπέρασε τις κομματικές ετικέτες, μιας και η Χούντα πέτυχε, στέλνοντας όλους ανεξάρτητα τους πολιτικούς στη φυλακή, τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ στις καρδιές, έτσι που η μεταπολίτευση απλώς έκανε στα χαρτιά αυτό που είχε πίνει ήδη συνείδηση στον κόσμο. Ότι δηλαδή δεν υπάρχουν πια εθνικόφρονες και μιάσματα, αλλά μονάχα έλληνες. Είναι η γενιά που αντιστάθηκε με τα τραγούδια του Θεοδωράκη και τα Ριζίτικα, που έκανε σύμβολο εξέγερσης τον Ερωτόκριτο, που μόνη της με μόνο όπλο το νεανικό της ενθουσιασμό διαμόρφωσε πολιτικό κριτήριο κι ύψωσε ανάστημα κατά της χούντας αδελφώνοντας σε κοινή ελπίδα λευτεριάς το ελληνικό φοιτητικό κίνημα με τις εξεγέρσεις των φοιτητών της Ταϊλάνδης.

    Τα Πολυτεχνείο ήταν η μοναδική μαζική εξέγερση κατά της Χούντας. Οι υπόλοιπες αντιστασιακές πράξεις στα εσωτερικό (Αλέκος Παναγούλης, Σάκης Καράγιωργας, Σπύρος Μουστακλής, στάση στο ναυτικό και τόσοι άλλοι) ήταν ηρωικές, αλλά μεμονωμένες, ανοργάνωτες, αναποτελεσματικές και κυρίως ο λαός παρέμενε αμέτοχος. Οι περισσότεροι πολιτικοί ήταν στην εξορία, όπου διοργάνωναν συναυλίες και συγκεντρώσεις για να κρατούν στην επικαιρότητα τα θέμα. Το συγκινητικό είναι ότι σ' αυτές τις αντιδικτατορικές ελληνικές πορείες στη Γερμανία, τούρκοι εργάτες έμπαιναν στην πρώτη γραμμή, γιατί η τηλεοπτικές κάμερες αποθανάτιζαν κι η Ασφάλεια τρομοκρατούσε τις οικογένειες των αντιστασιακών τον εξωτερικού, που έμεναν όμηροι στη ίδια μας την πατρίδα. Υπήρχε μια διεθνής αντιδικτατορική αλληλεγγύη που εκφραζόταν έμπρακτα, παντού, ακόμη και ανάμεσα σε τούρκους και έλληνες.

    Μόνη μαζική λαϊκή αντίδραση στην ίδια την Ελλάδα ήταν η παράνομη ακρόαση της Ντόυτσε Βέλλε και των τραγουδιών του Θεοδωράκη, πράξεις που αν σήμερα στα παιδιά μας ακούονται αστείες, τότε οδηγούσαν κάποιους στη φυλακή και τα βασανιστήρια.

   Το φοιτητικό κίνημα γεννήθηκε από την αντίδραση της νεολαίας στον παραλογισμό της Χούντας, Ξεκίνησε με το Κίνημα της Νομικής, που το ακολούθησαν αθρόες συλλήψεις και επιστρατεύσεις φοιτητών μέσα στα αμφιθέατρα, την ώρα της παράδοσης και με τον αξιότιμα καθηγητή στην έδρα. Το Πολυτεχνείο σαν χώρος ήταν φυτώριο προοδευτικότητας παρ' ότι εκείνη την εποχή οι φοιτητές του ήταν οι προνομιούχοι επιστήμονες, που θα θησαύριζαν με τις κομπίνες της μαζικής ανοικοδόμησης και της αντιπαροχής των εργολάβων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι φοιτητής του Πολυτεχνείου ήταν κι ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής Σταύρος Καλλέργης, αυτός που διοργάνωσε την πρώτη Εργατική Πρωτομαγιά στη χώρα μας.

   Η λαϊκή οργή υπόφωσκε. Κείνες τις μέρες οι αγρότες είχαν εξεγερθεί στα Μέγαρα. Τα Πολυτεχνείο έγινε η καρδιά της λαϊκής αντίστασης. Ήταν πανηγύρι στην αρχή. Γιορτή για την ανάσταση της Λευτεριάς που -δε μπορεί- θαρχόταν. Ο κόσμος γελούσε μέσα απ’ τα λεωφορεία, όπου οι φοιτητές έγραφαν συνθήματα όπως «Δε σε θέλει ο λαός παρ' τη Δέσποινα και μπρος» κι οι οδηγοί σκόπιμα καθυστερούσαν για να τελειώσουν τα παιδιά την εικονογράφηση, που θάκανε έτσι τα γύρο της Αθήνας μεταφέροντας το μήνυμα της εξέγερσης. Πολλοί ερασιτέχνες αναμετέδιδαν τις εκπομπές του «ραδιοφωνικού σταθμού των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων ελλήνων». Νοικοκυραίοι και μαγαζάτορες περνούσαν μέσα απ' τα κάγκελα απίστευτες ποσότητες από τρόφιμα και υλικά για να κρατήσουν οι ελεύθεροι πολιορκημένοι. Κι οι περίοικοι που τώρα δυσανασχετούν με τα διαρκή γεγονότα που καταστρέφουν τις περιουσίες τους ήταν εκείνοι που το βράδυ της εισβολής άνοιξαν τα σπίτια τους κι έκρυψαν τούς φυγάδες.

   Οι φοιτητές στο Πολυτεχνείο έκαναν πράξη αυτά που θάθελαν όλοι οι έλληνες να πουν, αλλά δεν τολμούσαν. Αυτά που και φέτος ξαναειπώθηκε «Ως εδώ και μη παρέκει». Και βέβαια οι πολλοί και σώφρονες έκαναν πίσω, όταν η αστυνομία επενέβη και οι φοιτητές ανυπεράσπιστοι έπαιζαν κυνηγητό αντιμετωπίζοντας με πετροπόλεμο τις σφαίρες που τους θέριζαν την ώρα που φώναζαν «Λαέ κουνήσου, σκοτώνουν το παιδί σου» και βέβαια ο ίδιος λαός, που μέχρι χθες τους χειροκροτούσε, τώρα λούφαζε και σώπαινε. Ήταν σώφρων ξανά. Φίμωνε ξανά την οργή με της λογικής το ψέλλισμα.

Δε θα ξεχάσω ποτέ τη δήλωση του αείμνηστου σοφού μας δάσκαλου, τον καθηγητή Σπύρου Δοξιάδη, που κείνες τις μέρες τόλμησε να μας πει. «Μπράβο παιδιά. Και μεις είχαμε τότε δικτατορία, το Μεταξά, αλλά δεν τολμήσαμε αυτά που σεις τώρα κάνετε. Αν είχαμε κάνει κι εμείς αυτό που κάνετε εσείς, ίσως νάταν διαφορετική η Ιστορία της Ελλάδας»

ο καθηγητής Σπύρος Δοξιάδης όχι μόνο υπερασπίστηκε τους φοιτητές του στη δικτατορία αλλά είχε σχεδιάσει το ΕΣΥ πολύ καλύτερα από όσα επακολούθησαν και γιαυτό κυνηγήθηκε και από τους συνδικαλιστές της παράταξής του

Και φυσικά όλοι μείναμε κατάπληκτοι, όταν στη Μεταπολίτευση, αυτός ο καθηγητής συμπαρατάχθηκε με τη Δεξιά, τη στιγμή που κάποιοι άλλοι καθηγητάδες μας, που κατέδιδαν ή έπαιρναν απουσίες στη διάρκεια των γεγονότων βρέθηκαν να περιβάλλονται με «προοδευτικό» μανδύα. Η διάβρωση των στεγανών ανάμεσα στις πολιτικές γραμμές έχει τη ρίζα της στα γεγονότα του Πολυτεχνείου.

    Το Πολυτεχνείο είναι μονάχα ένα σύμβολο. Από μας εξαρτάται πώς θα το μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές. Όπως όλες μας οι εθνικές επέτειοι δεν είναι παρά ένα αδειανό πουκάμισο. Τόχουμε φαίνεται παράδοση. Τόσα χρόνια ταυτίζαμε το ΟΧΙ με τα Μεταξά. κατ το 1821 με την 25η Μαρτίου, επειδή με το ζόρι κάποιοι αυλικοί κουκούλωσαν αργότερα με θρησκευτικό λάβαρο μιαν εθνική επανάσταση. 

     Τώρα ταυτίζουμε το Πολυτεχνείο με την πτώση της Χούντας, ξεχνώντας ότι δυστυχώς δεν αρκεί μια ενθουσιώδης στιγμή για ν' αναστρέψει την ιστορική πορεία. Η Χούντα έπεσε απ το βάρος των ίδιων της των ανομιών και πληρώσαμε για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας με πολύ ακριβό νόμισμα. Η διχοτόμηση της Κύπρου γκρέμισε τη δικτατορία. Το Πολυτεχνείο δεν ήταν παρά το σκαρφάλωμα στο κοντάρι κάποιων γενναίων Σολομών, που έπεσαν νεκροί από τα πυρά της βίας.

   Το Πολυτεχνείο προδόθηκε συστηματικά από τους ελάχιστους αναρχικούς που κάθε χρόνο λεηλατούσαν εκ του ασφαλούς τη φήμη του. Όσοι κλείστηκαν τότε στο Πολυτεχνείο περίμεναν ότι «ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος κι οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε». Γιαυτό και είχαν οργανώσει ιατρεία και τρόφιμα. Είχαν ταμπουρωθεί σίγουροι για την αναμέτρηση που αργά ή γρήγορα θαρχόταν. Το Πολυτεχνείο ήταν το Μεσολόγγι που υπερασπίζονταν κι όχι το μισητό σύμβολο που θα παρέδιδαν στις φλόγες. Ήξεραν ότι υπάρχουν στιγμές σύμβολο. Κι οι 300 είχαν πέσει στις Θερμοπύλες όμως χάρη σ' αυτή την πρώτη Θυσία οι Μήδοι διάβηκαν, αλλά δεν έμειναν. Κι αυτά τα παιδιά ανέμιζαν την ελληνική σημαία καλώντας τους φαντάρους σε συστράτευση για τη Δημοκρατία. Κι οι ίδιοι οι στρατιωτικοί δεν άντεξαν το βάρος της ευθύνης. Μόνοι τους κάλεσαν τη νόμιμη πολιτική ηγεσία όταν αγγίξαμε τον πόλεμο χάρη στην αφροσύνη της χούντας.

     Το σύνθημα «Ψωμί -παιδεία- ελευθερία» δεν ανήκει μόνο στο Πολυτεχνείο. Είναι το νήμα στου συνδέει τις φοιτητικές διεκδικήσεις απ' την γέννηση του νεοελληνικού κράτους, όταν οι πρώτες φοιτητικές διαδηλώσεις περνούσαν έξω απ' τα παλιά ανάκτορα μέχρι και τις μέρες μας.

     Σήμερα που η οικονομική κρίση απειλεί την εθνική μας υπόσταση είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Ας μη τρομάζουμε με τις πρόσφατες προκλήσεις. Πάντα ο ξένος παράγοντας καθόριζε τις τύχες μας, τότε με όργανα τους βασιλιάδες, αργότερα με μοχλό την ανημπόρια και τους συμβιβασμούς των πολιτικών μας ηγετών. Δε μπορούμε να ξεχνάμε ότι το νατοϊκό σχέδιο «Ξενοκράτης» χρησιμοποίησε η Χούντα για να καταλύσει τη Δημοκρατία, ότι οι ΗΠΑ ενίσχυαν τους δικτάτορες κι ότι η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο έγινε με αμερικανικά επιτελικά σχέδια μετά το προδοτικό πραξικόπημα του Σαμψών, που έδωσε το πρόσχημα στην Τουρκία να παρέμβει.

     Αν κάτι έχει να μας πει σήμερα το Πολυτεχνείο είναι το πόσο ευαίσθητο λουλούδι είναι αυτή η Δημοκρατία που τα παιδιά μας θεωρούν σα δεδομένη. Η Δημοκρατία είναι ο ακροβάτης που ισορροπεί επικίνδυνα χωρίς προστατευτικό δίχτυ. Εμείς, πολιτικοί και πολίτες είμαστε το κοντάρι που τη βοηθά να κρατήσει την ισορροπία της. Το μεγαλύτερο αγαθό της Δημοκρατίας, ο σεβασμός στη διαφορά, μπορεί να είναι η αχίλλειος πτέρνα της. Και σήμερα στην εποχή της μεγαλύτερης κρίσης του ελληνικού έθνους οφείλουμε να μην επαναλάβουμε τα ίδια ιστορικά λάθη.

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου