Reunion

Μνήμες και προβληματισμοί

με αφορμή τη συνάντηση με τους συμφοιτητές μου 44 χρόνια μετά την εισαγωγή μας στο Πανεπιστήμιο

Ανήκουμε στη γενιά της Ουτοπίας. Μπήκαμε στην Ιατρική μετά από σκληρή προσπάθεια οι περισσότεροι γιατί πιστεύαμε στην ιερότητα της αποστολής του ιατρικού λειτουργήματος και γιατί στοχεύαμε στο όνειρο. Ήταν σημαδιακό. Όταν διαβάζαμε για τις εισαγωγικές οι ασπρόμαυρες τηλεοράσεις στις βιτρίνες πρόβαλαν σε διαρκή σύνδεση τα πρώτα βήματα του ανθρώπου στο διάστημα και είμαστε φοιτητές, όταν ο Νηλ Άρμστρονγκ πάτησε το φεγγάρι. Και όμως την ίδια χρονιά, το 1968, που και σε μας στην Ιατρική Αθηνών πρώτη είχε μπει γυναίκα, η Έφη Λεοντίδου, κάποιος πατέρας στις ειδήσεις, δήλωνε ότι θα έπρεπε ν’ απαγορεύσουν στις γυναίκες να κλέβουν αντρικές θέσεις μπαίνοντας στο Πανεπιστήμιο, αφού μόλις παντρευτούν σταματάνε τις σπουδές!!!

Πρώτη απογοήτευση! Ο απρόσωπος συνωστισμός στο αμφιθέατρο της Φυσικής. Πρώτη αχτίδα ελπίδας, τα μαθήματα Βιολογίας στο σινεμά «Ίρις» και τα υπόγεια της Νομικής, όπου στα πλαίσια του εργαστηρίου βλέπαμε την μετά θάνατον παλλόμενη αθώα καρδιά του από τα χέρια μας μόλις εκτελεσθέντος για την επιστήμη βατράχου.

Η μετανάστευση στο Γουδί ήταν ένα βήμα προς το στόχο μας, παρά την δυσωδία των ανατεμνόμενων πτωμάτων, που δεν κάλυπταν ούτε τα πρωτοεμφανισθέντα αποσμητικά σαπούνια Ρεξόνα!!! ούτε τα ανέκδοτα κατά την παρατεταμένη ορθοστασία, που θύμιζαν αγρύπνια νεκρού και την εμμονή του καθηγητή να ελέγχει το μήκος της μινιφορίας των φοιτητριών  κάτω από την ιατρική μπλούζα.

Πόσοι από μας έλαβαν μέσος στο πείραμα για τις επιδράσεις των Placebo, στα πλαίσια του μαθήματος της Φαρμακολογίας; Δε μάθαμε ποτέ τ’ αποτελέσματα. Κατάπιαμε το χαπάκι, αφού συμπληρώσαμε το εκτενές ερωτηματολόγιο, κι εγώ τουλάχιστον δεν ένιωσα –μετά- το παραμικρό.

Κι έπειτα στο τρίτο κιόλας έτος η είσοδός μας στα νοσοκομεία κι η περηφάνια ν’ αφήνουμε κρεμασμένα τα ακουστικά στο λαιμό αντί βαρύτιμου κολιέ (ειδικά εμείς τα λιγότερα τότε κορίτσια), που οι ασθενείς συνήθιζαν να μας αποκαλούν μονίμως «αδελφή».

Στο 3^ο έτος παντρεύτηκα. Βιάστηκα μάλιστα να περάσω όλα τα μαθήματα τον Ιούνη για να πετύχω αυτό, που η δική μας γενιά θεωρούσε αυτονόητο καθήκον. Την ταυτόχρονη ισόποση προσφορά τόσο στη δουλειά, όσο και στην οικογένεια. Όμως είμαστε μια ηρωική γενιά. Δεν το λέω εγώ. Μας το είχε πει ο αείμνηστος καθηγητής μας Σπύρος Δοξιάδης την εποχή που κάναμε τρίμηνα και ξέσπασαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. «Μπράβο παιδιά μου», μας είχε πει στο Παίδων, που κάναμε Τρίμηνο. «Είσαστε πολύ καλύτεροι από μας. Και μεις είχαμε τότε δικτατορία, το Μεταξά, αλλά δεν κάναμε τίποτε. Σήμερα κάνετε το σωστό».

Ήμουν τότε έγκυος στο 2^ο παιδί μου και μόνο ψυχικά συμμετείχα  σε αυτό, που οι περισσότεροι και οι καλύτεροι από τους συμφοιτητές μου -ανάμεσα στους πρώτους πάντα (και στα ανέκδοτα) η τόσο πρόωρα χαμένη διάνοια μας, ο Ανδρέας Παπασταυρίδης- με κινδύνους και συνέπειες προσέφεραν.

Γιατί είμαστε η γενιά, που τουλάχιστον στο ξεκίνημα ήξερε να προσφέρει απλόχερα και χωρίς να ζητά αντάλλαγμα. Είμαστε η γενιά του Αγροτικού ιατρείου και των απλήρωτων εφημεριών. Εμείς κάναμε τις πρώτες ιατρικές απεργίες και ζήσαμε τη δικαίωση των αγώνων μας. Στα δικά μας χρόνια στήθηκε το πολύπαθο ΕΣΥ, που τώρα κατεδαφίζεται. Την εποχή μας δημιουργήθηκαν σύμφωνα με το Ιπποκρατικό ιδεώδες από γιατρούς οργανώσεις γιατρών με κοινωνικό ρόλο τόσο στην προσφορά υγείας σε πόλεμο και φτώχεια, όσο και για την πρόληψη γενικότερων κινδύνων, όπως η πυρηνική απειλή. Και κάποιοι από μας στα βήματα του Τσέχωφ, παντρεύτηκαν την Ιατρική, αλλά κράτησαν για ερωμένη και τη Λογοτεχνία, όπως ο Χρήστος Μαρκόπουλος, που σήμερα, είναι πρόεδρος της ΕΙΛ.

Ταυτόχρονα στα χρόνια μας η Ιατρική, αργά μα σταθερά εμπορευματοποιήθηκε. Όταν είμαστε φοιτητές όλοι οι καθηγητές μας δεν έπαιρναν αμοιβή, ακόμη και από συγγενή του φοιτητή, πόσο μάλλον από γιατρό. Σήμερα ελάχιστοι γιατροί δεν πληρώνονται από συναδέλφους.

Και τώρα  -ήδη κάποιοι από μας συνταξιούχοι-αποφασίσαμε να συναντηθούμε ξανά και αυτή η συνάντηση μας αναγκάζει να ζυγίσουμε τι χάσαμε και τι κερδίσαμε σε αυτά τα 44 χρόνια.  Βλέποντας με συγκίνηση τον κατάλογο, που μας έστειλαν οι διοργανωτές -τους οποίους ευχαριστώ από καρδιάς για την πρωτοβουλία- ένιωσα θλίψη γιατί κάποιοι δεν είναι πια ανάμεσά μας λόγω θανάτου και έκπληξη γιατί κάποιοι, αν και είχαν εισαχθεί με τόσο κόπο στην Ιατρική, τελικά άλλαξαν επάγγελμα.

Όταν ορκιζόμουν Ιούνης 1974 μάνα ήδη δυο παιδιών

Έτσι αναγκαστικά στράφηκα στην πηγή. Όπως μετά από κάποιο μακρόχρονο γάμο, αναρωτιέμαι σήμερα αν εγώ πρόδωσα την Ιατρική που ερωτεύθηκα τότε ή αν εκείνη με παραπλάνησε. Επειδή στα χρόνια μας η Ιατρική μεταμορφώθηκε. Παρά την τεχνολογική πρόοδο, που ζήσαμε, διαπιστώνουμε ότι οι ασθενείς μας στρέφονται όλο και συχνότερα σε μοντέρνους μάγους θεραπευτές, ενώ αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο οι δικαστικές αγωγές εναντίον γιατρών ή νοσοκομείων, από ασθενείς, όχι μόνο για το «φακελάκι» το οποίο στις μέρες μας δυστυχώς πολλαπλασιάστηκε, αλλά συχνά και για λάθη για τα οποία υπεύθυνη είναι η τεχνολογία, από την οποία εξαρτάται πια πλήρως ο γιατρός.

Αν και η φουρνιά μας δεν ορκίστηκε τον Ιπποκρατικό Όρκο -το 1992 για πρώτη φορά ορκίστηκαν σε αυτόν οι φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών- οι περισσότεροι εκπαιδευτές μας, (από τον Δάικο και τον Παυλάτο, μέχρι τον Δοξιάδη) δεν έπαυαν να μας υπογραμμίζουν ότι η Ιατρική δεν είναι επάγγελμα, αλλά λειτούργημα και αν και δεν διδασκόμαστε Ιστορία της Ιατρικής μαθαίναμε στην πράξη τους ηθικούς της κανόνες.

Η άσκηση της Ιατρικής έτσι όπως τη χάραξε ο Ιπποκράτης είναι πολιτική πράξη. Αυτό το πράξαμε από τα φοιτητικά μας χρόνια, εμείς η δυσφημισμένη πια γενιά του Πολυτεχνείου. Ανατρέχοντας στην Ιστορία βλέπουμε ότι αν και η Ιατρική χρησιμοποιήθηκε από την άρχουσα τάξη σαν εργαλείο επικράτησης πάντα όμως υπήρχαν οι γιατροί που αντιστάθηκαν και μεις ανάμεσά τους. Σήμερα όμως, την εποχή που η οικονομική κρίση διαλύει τα πάντα στη χώρα μας, ο γιατρός καλείται ξανά να υπερασπιστεί την ποιότητα ζωής του ασθενή του, να γίνει η ασπίδα του μπροστά στον κάθε κίνδυνο που απειλεί την ανθρώπινη υγεία, αντιτασσόμενος στο οποιοδήποτε κατεστημένο, σύμμαχος πάντα με όσους παλεύουν για μια καλύτερη ζωή, σε αρμονία με το περιβάλλον.

Μπορούμε όμως ακόμη να στηριζόμαστε στο γιατρό; Μπορεί ο ελληνικός λαός να εμπιστεύεται τους γιατρούς σήμερα; Πόσο τέλεια είναι τελικά η επιστήμη που επικαλείται στατιστικούς όρους και θαύματα πολυέξοδα, αδυνατώντας να θεραπεύσει απλά καθημερινά προβλήματα, που προσφέρεται μόνο σε όσους έχουν τα χρήματα να την αγοράσουν;

Κάθε άνθρωπος, κάθε επάγγελμα, κάθε ιδέα δεν είναι παρά αντανάκλαση της ιστορικής στιγμής. Δεν είναι τυχαίο πως και ο Ιπποκράτης είναι παιδί της κλασσικής Ελλάδας. Δε ζούμε στο Χρυσό αιώνα. Ο γιατρός θα είναι τόσο Ιπποκράτης όσο οι καλλιτέχνες μας θυμίζουν το Φειδία ή το Σοφοκλή, όσο οι πολιτικοί μας άρχοντες μοιάζουν στον Περικλή.

Αγαπητοί μου συμφοιτητές και συνάδελφοι

Ανήκουμε σε μια τυχερή γενιά. Ζήσαμε σε περίοδο ειρήνης και είδαμε τις προσπάθειές μας να καρποφορούν. Ζήσαμε όμως και την εποχή που ο καταναλωτισμός είχε αναγορευθεί σαν μοναδική αξία ζωής. Ίσως τα παιδιά μας βιώνοντας το σοκ της οικονομικής κρίσης γίνουν σοφότερα από μας. Η Ιστορία ποτέ δε θα σταματήσει να προκαλεί τις περιπέτειες στη ζωή των ανθρώπων, γιατί ο άνθρωπος είναι ατελής και συχνά παράλογος.

«Σκοπός της Ιατρικής είναι η πλήρης θεραπεία, η άμβλυνση των οξέων φαινομένων των νόσων και η μη επέμβαση σε ανίατες νόσους, αφού είναι γνωστό ότι η Ιατρική δεν ανασταίνει νεκρούς», έγραφε ο Ιπποκράτης. Αν μάθαμε κάτι από την άσκηση της Ιατρικής είναι ότι, αν και ο θάνατος είναι παντοδύναμος, η Ζωή –σε οποιαδήποτε μορφή της και πέρα από τη στιγμή της βιολογικής ύπαρξης του καθενός μας- τελικά θριαμβεύει. Και αυτό είναι παρήγορο.

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου