Η δράση του Γρηγόρη Λαμπράκη στο έπος του 1940

 

 Στο βιβλίο μου «Γρηγόρης Λαμπράκης ο πρωτοπόρος ειρηνιστής γιατρός» (1988) https://mariasot.blogspot.com/2012/04/blog-post_03.html πρωτοανέφερα ότι:

«Το 1940 παρουσιάζεται και υπηρετεί στη Σχολή Εφέδρων αξιωματικών Σύρου απ' όπου σώζεται ένα αναμνηστικό λεύ­κωμα όπου γράφει: «Δέκα μέρες προτού φύγω από τη σχολή ως ιατρός δια το μέτωπον, εσκέφθην να ζητήσω από τους συμμαθητάς μου να χαράξουν σ' αυτό το τετράδιο λίγα λόγια για να τους θυμούμαι εάν ζήσω, Ως αρχηγός των εν τη σχολή προσεπάθησα να προσ­δώσω εις τους μαθητάς την έννοια της αγάπης και της αλλη­λεγγύης... Χαρισμένο εις τους αγαπημένους μου συμμαθητάς τους οποίους εύχομαι να εύρη το τέλος του σκληρού αυτού πο­λέμου υγιείς». 21-12-1940.»

Επειδή κατά την επίσκεψη μου στο Στρατόπεδο Σύρου το Σεπτέμβρη του 2021 https://mariasot.blogspot.com/2021/09/1923-1934-2014.html   ο διοικητής είπε ότι δεν υπάρχουν στοιχεία γιαυτό το γεγονός κι επειδή στο  Διαδίκτυο συνάντησα ακροδεξιές καταχωρήσεις που αμφισβητούσαν τόσο τη στρατιωτική όσο και την αντιστασιακή του δράση  ξεκίνησα μια νέα έρευνα.

Έτσι βρήκα ότι το γεγονός τεκμηριώνεται τόσο από το υπ αριθμ. 206/572/2022 Πιστοποιητικό Στρατολογικής Κατάστασης, που μου χορήγησε η Στρατολογική Υπηρεσία Πελοποννήσου, όσο και από επανειλημμένες εξιστορήσεις (κατά τη διάρκεια τιμητικών εκδηλώσεων) του πολιτικού του αντιπάλου (Νέα Δημοκρατία) κατόπιν πρωθυπουργού, Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ο οποίος την ίδια εποχή κατετάγη και υπηρέτησε στη Σχολή Αξιωματικών Σύρου, καθώς και από αφηγήσεις συναγωνιστών του κατά την Αντίσταση που είχαν συνυπηρετήσει στη Σύρο, αλλά πλέον είναι νεκροί .

Η λεπτομερής όμως καταγραφή όλης της δράσης του βρίσκεται στο εξαιρετικό βιβλίο της Εύης Γκοντζαρίδη «Η ζωή και ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη» που εκδόθηκε 60 χρόνια μετά το θάνατό του.

Σε αυτό διαβάζουμε

«Το καλοκαίρι του 1940 ο Γρηγόρης κατατάχθηκε στο στρατό και παρουσιάστηκε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού στη Σύρο, όπου υπηρέτησε ως αρχηγός του Τρίτου Λόχου. Ένα πλήθος από πολλά υποσχόμενους αποφοίτους της γενιάς του 40 βρίσκονταν εκεί. Ήταν ο ανθός της τότε Ελληνικής νεολαίας, προσωπικότητες που έμελλαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στις πολιτικές και πνευματικές εξελίξεις της χώρας και που, εν όψει του πολέμου που πλησίαζε ολοταχώς, εκπαιδεύονταν εντατικά για να γίνουν ανθυπασπιστές, υπολοχαγοί ή επικεφαλής διμοιριών. Ανάμεσά τους ο Σμυρνιός Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, καθηγητής Φιλοσοφίας και ο Κρητικός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, μετέπειτα ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Κέντρου και πρωθυπουργός. 

Στα μέσα Ιανουαρίου 1941 το Υπουργείο Στρατιωτικών διέταξε την εσπευσμένη αναχώρηση για το Μέτωπο των υποψηφίων εφέδρων αξιωματικών που ήταν γιατροί. Ο Γρηγόρης άρχισε να ετοιμάζεται και σε ένα αναμνηστικό λεύκωμα που διασώθηκε διαβάζουμε...(ακολουθεί το κείμενο που περιλαμβάνεται και στο βιβλίο μου).....

Ένας συμφοιτητής και στενός φίλος του Γρηγόρη, ο Γεώργιος Μαρτέν, πνευμονολόγος ήταν κι αυτός φαντάρος στη Σύρο και θυμήθηκε ότι άκουσαν την έκρηξη της τορπίλης, που χτύπησε την «Έλλη», το εύδρομο καταδρομικό του ελληνικού στόλου, το πρωί της 15 Αυγούστου 1940 στην κοντινή Τήνο, όπου βρισκόταν για απόδοση τιμών στη θρησκευτική εορτή.» Το γεγονός αυτό διηγούντο και αρκετοί συναγωνιστές του στην Αντίσταση, που ξεκίνησαν από τον 3ο λόχο της Σύρου. 

Στις 28 Οκτωβρίου 1940 ο Γρηγόρης 29 ετών βρισκόταν σύμφωνα με το Πιστοποιητικό Στρατιωτικής του Κατάστασης ακόμη στη Σύρο.

Σύμφωνα με το βιβλίο της Γκοντζαρίδη «Τον Ιανουάριο 1941 ο Γρηγόρης και ο Γιώργος Μαρτέν μεταφέρθηκαν στην Αθήνα σε ένα στρατιωτικό νοσοκομείο επιφορτισμένο με την περίθαλψη των τραυματισμένων στρατιωτών που έφθαναν από το μέτωπο. Στην Αθήνα οι δύο νέοι άνδρες υποβλήθηκαν σε εξαντλητική υγειονομική εκπαίδευση και στα τέλη Μαρτίου ή αρχές Απριλίου 1941 ως ανθυπίατροι πλέον, πήραν φύλλο πορείας για το μέτωπο. Ο προορισμός τους ήταν μια κλινική σε ένα ορεινό χωριό κοντά στην Κοζάνη. Όμως καθώς κατευθύνονταν εκεί, αναγκάστηκαν να σταματήσουν στο χωριό Σέρβια γιατί τα προελαύνοντα γερμανικά στρατεύματα το βομβάρδιζαν στις 13 Απριλίου 1941. Πολλά χρόνια αργότερα ο Γιώργος διηγήθηκε πως ο Γρηγόρης του έσωσε τη ζωή εκεί όταν μια περίπολος του Β εκστρατευτικού σώματος της Νέας Ζηλανδίας μες τη θεοσκότεινη νύχτα τους πέρασε για Γερμανούς και άρχισε να τους πυροβολεί. Πάνω στο φευγιό τους ο Γιώργος, που ήταν μικρόσωμος σωριάστηκε από την κούραση και χτύπησε και ο Γρηγόρης τον απομάκρυνε κουβαλώντας τον στους ώμους για μεγάλη απόσταση.» Στον τελικό τους προορισμό υπηρέτησε σαν έφεδρος στρατιωτικός γιατρός και ο αδελφός του Θεόδωρος. Από το βιβλίο της Γκοντζαρίδη τεκμαίρεται ότι η πολιτική αφύπνιση του Γρηγόρη Λαμπράκη ξεκινά από το χρόνο που υπηρέτησε στο στρατιωτικό νοσοκομείο. Από τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο του 1940 οι Ιταλοί βομβάρδιζαν πολλές πόλεις ενώ η Θεσσαλονίκη δεινοπάθησε με 4 επιδρομές σε μια μέρα (1 Νοεμβρίου). Ο Γρηγόρης απορούσε μονίμως γιατί η Ελληνική Βασιλική Αεροπορία δεν εκτελούσε περισσότερες αποστολές για ν’ αναχαιτίσει τα χτυπήματα του εχθρού. Ο Πορφύρης αποτύπωσε τη δυσπιστία του Γρηγόρη μέσω ενός διαλόγου που είχε με ένα τραυματισμένο στρατιώτη.

«Καλά η αεροπορία μας τι κάνει;»

«Ποια αεροπορία; γιατρέ. Κοροϊδεύεις; Υπάρχει αεροπορία;»

«Τι ; Δεν έχουμε αεροπορία; Και οι έρανοι που πληρώνουμε τόσα χρόνια;»

«Επήγανε, γιατρέ... υπέρ της αεροπορίας... δεν το έχεις ακούσει;»

Στην Αλβανία ο χειμώνας 1940-1941 ήταν πολύ σκληρός με θερμοκρασίες που έφθαναν τους μείον 30 βαθμούς. Οι στρατιώτες που υπέφεραν από σοβαρά κρυοπαγήματα και πνευμονίες έγιναν συνηθισμένο θέαμα και για το Γρηγόρη ήταν μια απογοήτευση γιατί συνειδητοποιούσε το αβυσσαλέο χάσμα μεταξύ προπαγάνδας και πραγματικότητας. 

Μετά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού ο Γρηγόρης σύμφωνα με το Πιστοποιητικό της Στρατολογικής του Κατάστασης φαίνεται απολυθείς 1 Μαίου 1941 οπότε ξεκινά η Γερμανική Κατοχή, ενώ  μετα την απελευθέρωση στις 17 Νοεμβρίου 1944 ονομάστηκε Έφεδρος Ανθυπίατρος και στις 20 Δεκεμβρίου 1945 «κατετάγη Εμπεδον Αθηνών απολυθείς αυθημερόν»

Από τις αρχές του 1943 ο Γρηγόρης εντάσσεται στο ΕΑΜ. Ο αδελφός του Θόδωρος είχε κιόλας ανέβει στο βουνό, στην Ελεύθερη Ελ­λάδα όπου και οργάνωσε την περίθαλψη της αντίστασης. Από το Μάρτη του 1943 Γρηγόρης παίρνει τη θέση του αδελφού του στο «Λευκό Σταυρό» και στις 7-8-45 διορίζεται επιμελητής στο Τζάννειο.

Η τεράστια και πολύμορφη αντιστασιακή δράση του Γρηγόρη κατά τα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο και περιγάφεται αναλυτικά και τεκμηριωμένα στο βιβλίο της Εύης Γκοντζαρίδη. 

https://mariasot.blogspot.com/2023/03/blog-post_17.html

To Πιστοποιητικό Στρατολογικής Κατάστασης του Γρηγόρη Λαμπράκη

Αριθμός Ταυτοποίησης: 13cea799-b18c-3ebf-bde3-ebae47240ba9

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Πιστοποιείται ότι ο αναγραφόμενος με τα παρακάτω στοιχεία: έχει υποστεί τις παρακάτω μεταβολές:

ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ: ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ Νο 208/3572/2022

Επώνυμο : Λαμπράκης

Όνομα : Γρηγόριος

Όνομα πατέρα : Γεώργιος

Όνομα μητέρας : Παναγιώτα

ΣΑ : 108/030848/1933

Έτος γέννησης : 1912

Εγγραφή σε Μητρώα Αρρένων:

Δημοτικό Διαμέρισμα : Μαντινείας

Δήμος : Μαντινείας

Περιφέρεια : Αρκαδίας

1933 19 Μαρ Κατετάγη 11ο ΣΠ

1933 19 Μαρ Απολύθηκε λαβών ετήσια αναβολή εκπλήρωσης στρατιωτικής υποχρέωσης Αρ. Ειδ. Στρατ. Συμβ. 11ου ΣΠ 450/33

1934 14 Φεβ Έτυχε αναβολής απόφ 475 ως πρωτοετής φοιτητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών κατά το έτος 1933-34

1939 28 Ιουλ Παρουσιασθείς ΠΣ 11ου Συντάγματος επελέγη ως υποψήφιος έφεδρος Αξιωματικός Υγειονομικού Σύρου

1940 18 Οκτ Κατετάγη Σχολή Αξιωματικών Υγειονομικού Σύρου ως Υποψήφιος Έφεδρος Υγειονομικού

1941 01 Μαϊ Θεωρήθηκε απολυθείς

1944 17 Νοε Ονομάσθηκε Έφεδρος Ανθυπίατρος ΠΔ 17-11-1944 ΕΔΥΣ 11/45

1945 20 Δεκ Κατετάγη Έμπεδον Αθηνών απολυθείς αυθημερόν απαλλαχθείς με την 96 Γνωμ.

1948 09 Φεβ Κατετάγη ΚΒΕ Κορίνθου

1948 02 Απρ Ετήσια αναβολή εκπλήρωσης στρατιωτικής υποχρέωσης Γνωμ. Ε.Α.Α. Πελοποννήσου 945/48

1948 03 Απρ Απολύθηκε παρά ΚΒΕ Κορίνθου για την ανωτέρω αιτία

1948 09 Σεπ Επανεξετάσθηκε από την ΑΣΥΕ συμφώνως 285/48 ΕΔΥΣ κρίθηκε όπως συνεχίσει την αναβολή εκπλήρωσης στρατιωτικής υποχρέωσης αρ. αποφ. 3672/48

1949 04 Απρ Κατετάγη 936 Κέντρο Διερχομένων Στρατιωτικών

1949 27 Απρ Απολύθηκε από 936 Κέντρο Διερχομένων Στρατιωτικών λαβών ετήσια αναβολή εκπλήρωσης στρατιωτικής υποχρέωσης δυν.1930/16/4/49 Γνωμ Ε.Α. ΑΣ Στρατού

1950 30 Απρ Κατετάγη σε Κέντρο Εκπαιδεύσεως Υγειονομικού

1950 30 Μαϊ Βοηθητικός δυν. 1383/30-5-50 Γνωμ ΕΑΣ Α Πελοποννήσου

1950 22 Ιουν Μετατέθηκε Νοσοκομείο Αναπήρων από το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Υγειονομικού

1951 15 Νοε Απολύθηκε από Νοσοκομείο Αναπήρων ως Έφεδρος Ανθυπίατρος Υγειονομικού με την ειδικότητα του Μαιευτήρα-Γυναικολόγου δυν.της 409/51/ ΕΔΥΕΑ

Από τη στρατολογική του μερίδα προκύπτει ότι:

Έχει εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Το παρόν πιστοποιητικό εκδίδεται κατόπιν αιτήσεως της κας Μαρίας Αρβανίτη-Σωτηροπούλου (ερευνήτρια- συγγραφέας) .

Το πιστοποιητικό αυτό εκδίδεται ύστερα από σχετική αίτηση για κάθε νόμιμη χρήση.

Τρίπολη, 24 Ιουν 22

O Διευθυντής

Βασίλειος ΚαρεσιώτηςΣχης (ΝΟΜ) 

 Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου