Επειδή η Ειρήνη δε μπορεί να στεριώσει σ’ ένα κόσμο άδικο

 

Η συνεχιζόμενη τραγωδία στην Παλαιστίνη, μας έκανε να μη πολυσκεπτόμαστε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, ενώ η τραγωδία  στο Νακγκόρνο Καραμπαχ πέρασε απαρατήρητη. Λέμε ότι αυτη η φρίκη είναι αναπανάληπτη (όμως ο Πολ Ποτ είναι μεταγενέστερος του Χίτλερ) και ότι δεν θα ξεχάσουμε ποτέ αυτό το γεγονός (ποιος θυμάται τι έγινε στο Μπεσλάν;) αλλά στην πραγματικότητα εύκολα διαγράφουμε τις επώδυνες μνήμες, δεν διδασκόμεθα από τα λάθη της ανθρωπότητας, η μια γενιά δεν πείθεται από τα λάθη των γονιών της και τα επαναλαμβάνει και έτσι βλέπουμε σήμερα το Ισραήλ (κράτος που δημιουργήθηκε από όσους επιβίωσαν από τη φρίκη του ναζιστικού Ολοκαυτώματος)  με τη δικαιολογία της επιβίωσης, να εφαρμόζει πρακτικές «τελικής λύσης» στους εγκλωβισμένους Παλαιστινίους.

Σήμερα, ακόμη και στην ευημερούσα κοινωνία της κατανάλωσης, όλοι νιώθουμε απειλούμενοι και στην πλειοψηφία αντιδρούμε μοιρολατρικά, αφού οι συνήθεις τρόποι αντίδρασης δεν φαίνεται να επαρκούν, στον πόλεμο η προπαγάνδα αντικαθιστά την αλήθεια και ακόμη και σε χώρες δημοκρατικές τα ΜΜΕ ελέγχονται. Κατά πόσο συμπάσχουμε με λάικ και εικονικά δάκρυα ή ακόμη και συμμετέχοντας σε πορείες συμπαράστασης; Το κυριότερο πόσο αποδίδουν για την ειρήνη όλα αυτά;

Ο παραλογισμός του πολέμου, που οδηγεί στη Μοιρολατρεία, περιγράφεται τέλεια στο κλασσικό αντιπολεμικό μυθιστόρημα "Ουδέν νεότερον από το Δυτικό Μέτωπο" του γερμανού συγγραφέα Εριχ Μαρία Ρεμάρκ, ψευδώνυμο του και γιατρού (Erich Paul Remark, 1898-1970), Το στρατιωτικό ανακοινωθέν "Ουδέν νεότερον από το Δυτικό Μέτωπο" σηματοδοτεί το θάνατο και του τελευταίου από κείνα τα σχολιαρόπαιδα, που αρχικά με ιδεαλισμό, μετά με απόγνωση και τελικά με απάθεια πολέμησαν στη φρίκη του Α Παγκοσμίου πολέμου και ηχεί τόσο μακάβρια  επειδή δηλώνει πόσο ασήμαντη είναι η ανθρώπινη ζωή στην λαίλαπα της Ιστορίας.

Αν η λογοτεχνία μπορούσε να επηρεάσει τις ιστορικές εξελίξεις ο Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος δε θάπρεπε να ξεκινήσει ποτέ μετά τη δημοσίευση αυτής της ολοκληρωμένης ρεαλιστικής αποτύπωσης του πολέμου, που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1929.  Και όμως! Το "Ουδέν νεότερον από το Δυτικό Μέτωπο" μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, διαβάστηκε και διαβάζεται από εκατομμύρια ανθρώπους, έγινε δυο φορές κινηματογραφική ταινία: (Η πρώτη το 1930 από τον Λούις Μάιλστοουν απέσπασε Οσκαρ καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας, η δεύτερη το 1979 από τον Ντέλμπερτ Μαν κέρδισε Χρυσή Σφαίρα καλύτερης παραγωγής) αλλά δεν κατάφερε ν' αλλάξει την ιστορική πορεία προς ειρηνικότερους δρόμους. Ας σημειωθεί ότι στην Ελλάδα το εξαίρετο αντιπολεμικό μυθιστόρημα του Σρατή Μυριβίλη «Η ζωή εν τάφω»  προηγήθηκε, αφού δημοσιεύτηκε το 1924.

Ζούμε μιαν εποχή, που ο πόλεμος αλλάζει μορφή, όπως είχε συμβεί και στον Α παγκόσμιο πόλεμο, όπου για πρώτη φορά ο ατομικός ηρωισμός ισοπεδώθηκε από την βιομηχανία των όπλων μαζικής καταστροφής. Σήμερα ο πόλεμος - κατασκευασμένο τηλεοπτικό θέαμα- δημιουργείται ξεδιάντροπα από τις αγορές εξευτελίζοντας τους δημοκρατικούς θεσμούς και επιβάλλοντας οικονομική δικτατορία στα κράτη, ισοπεδώνοντας λαούς και δημιουργώντας χάος σε ολόκληρες περιοχές του πλανήτη, που με τη σειρά τους οδηγούν σε καταιγίδες απελπισμένων μεταναστών, που δραπετεύοντας από την κόλαση  του πολέμου αυτοκτονούν στις παρυφές ενός αμφίβολου μεταλασσόμενου Παραδείσου. Η Παλαιστίνη αποτελεί μόνιμα ανοικτή πληγή στις σχέσεις Ανατολής- Δύσης, Χριστιανισμού- Ισλάμ, και η ενοχική από τους δυτικούς δημιουργία του κράτους του Ισραήλ δεν ήταν το φάρμακο για την επούλωση σε μια περιοχή που όλες οι ελπίδες για ειρήνη φαίνεται να συντρίβονται παρά τις άπειρες προσπάθειες κάποιων ουτοπικών ειρηνιστών..

Σήμερα καθημερινά πια ακούμε στα ΜΜΕ αριθμούς από μετανάστες, που πνίγονται προσπαθώντας να διεισδύσουν στην ασφάλεια της Ευρώπης, ανάμεσά τους και πολλά παιδιά, ή εγκλωβίζονται στα νέα σύνορα της ντροπής, που βιαστικά υψώνονται ανάμεσα στις χώρες της υποτίθεται Ενωμένης και  αλληλέγγυας Ευρώπης, ενώ αν δεν υπάρχει ενεργή φρίκη κανείς δεν μιλά για τους νεκρούς στα πεδία μαχών, που πλέον είναι οι πόλεις στις εμπόλεμες περιοχές. Απειλούμεθα ΟΛΟΙ από πυρηνικό ολοκαύτωμα, αλλά συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε ασφαλείς κάτω από μια «προληπτική» πυρηνική ομπρέλα, που θα διαλυθεί με το πάτημα οιουδήποτε κουμπιού.

Έτσι αδιάφορα ακούμε ότι «Ουδέν νεότερον» από τα μέτωπα του πολέμου, Ουδέν νεότερον και από τα κράτη όπου επιβάλονται οικονομικά μέτρα, για όσο τουλάχιστον η κατάσταση παραμένει τελματωμένη στα ορύγματα της οικονομικής ισοπέδωσης. Ουδέν νεότερον, όσο οι αριθμοί ευημερούν και οι ανθρώπινες ζωές περιφρονούνται, Ουδέν νεότερον, όσο η ανισότητες στον πλανήτη διευρύνονται και η απληστία θριαμβεύει. Ουδέν νεότερον, όσο ο άνθρωπος εξακολουθεί να θεωρεί δικαίωμά του το να ζει ο ίδιος σε ευημερία όταν δίπλα του κάποιοι άλλοι λιμοκτονούν και εξανδραποντίζονται. Ουδέν νεότερον, όταν στα νοσοκομεία οι άνθρωποι μετρούν ανάλογα με την οικονομική τους εξασφάλιση. Ουδέν νεότερον, για όσο η τεχνολογική πρόοδος δε συμβαδίζει με την ταπεινοφροσύνη που μόνο η σοφία της γνώσης χαρίζει. 
Στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης εικονικές μάχες από αυτόκλητους παντογνώστες σκορπούν το μίσος σε κάθε αντίθετη άποψη. Αυτό το "Eν οιδα ότι ουδέν οιδα" με το οποίο ο Σωκράτης σχολίασε την αναγόρευση του από το Μαντείο των Δελφών ως τον σοφότερο των ανθρώπων, ίσως ποτέ να μη γεμίσει τις καρδιές, έτσι ώστε να έλθει επιτέλους η κάθαρση στην ανθρώπινη τραγωδία με τον αναγκαίο  φόβο και έλεος.

Στην Ελλάδα σήμερα, αν και ευτυχώς ακόμη δεν γίναμε Μέση Ανατολή, μπορούμε το 2023 να ταυτιζόμαστε με το γερμανό φαντάρο του 1917 όταν λέει "Ζούμε με την αγωνία του άγνωστου. Πάνω μας κρεμιέται η τύχη....... Η τύχη είναι που μας κάνει αδιάφορους." 

Ίσως γιαυτό κάποιοι και στη Γερμανία, παιδιά κι εγγόνια του Ρεμάρκ,  δήλωσαν αλληλέγγυοι με τους καταφρονεμένους της Παλαιστίνης διασώζοντας την τιμή του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Παραδόξως ο Ισοκράτης μας παρακινούσε σε δράσεις αλληλεγγύης όταν έλεγε "Μηδενί συμφοράν ονοιδίσεις, Κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατον". 

Ίσως γιαυτό εξακολουθούμε και σήμερα ν’ ακροβατούμε ανάμεσα στην οργή και την απάθεια.  

Ίσως γιαυτό εξακολουθούμε να ξαφνιάζουμε με τις παράλογα ανθρώπινες επιλογές μας τον πλανήτη, και ίσως κάποιους νεότερους από μας, που δεν αντιλαμβάνονται το συμβολισμό του ΟΧΙ σε αυτή τη χώρα, που αφού δίδαξε παγκόσμια αναγνωρισμένα σύμβολα αντίστασης με το Μαραθώνα και τις Θερμοπύλες, επιμένει να γιορτάζει σαν εθνικές επετείους το ξεκίνημα απεγνωσμένων αγώνων και όχι τις νίκες της κι έχει για εθνικό ύμνο την καθιέρωση του έρωτα για την ελευθερία.

Γιατί παρ' ότι η "Το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον" όπως τραγούδησαν με τα δικά τους λόγια ο Αισχύλος και ο Πίνδαρος, η Ειρήνη είναι πολύ γλυκιά πανανθρώπινη προσμονή, που όμως δε μπορεί να στεριώσει σ' ένα κόσμο άδικο.

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου