Για το βιβλίο "οι μαρκήσιοι των ταξιδιών" Άγγελου Γέροντα

οι συντελεστές της παρουσίασης Καίτη Μανωλιδάκη, Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου, Άγγελος Γέροντας και Γαλάτεια Ριζιώτη "Art poem and Crimes" 18-2-2013

   Παρουσίαση του βιβλίου "οι μαρκήσιοι των ταξιδιών"

     Πέρασαν ήδη 20 χρόνια από το πρώτο μου ταξίδεμα με όχημα το βιβλίο “οι μαρκήσιοι των ταξιδιών” και ο χρόνος δεν βάρυνε τις εντυπώσεις μου, τώρα που το ξαναδιάβασα.

    Ίσως κάποιοι αναρωτηθούν και όχι άδικα. Σήμερα που όλα τα παρασύρει η οικονομική κρίση και που οι ορίζοντες των ονείρων μας στραγγαλίζονται από την ανέχεια, τι θα μας πρότεινε η επανέκδοση αυτού του συγκεκριμένου βιβλίου; Σήμερα που μετράμε κέρμα κέρμα τις αποδοχές -αν έχουμε ακόμη δουλίτσα- με τι καρδιά να χαράξουμε νέες ανεκπλήρωτες διαδρομές; Όταν δεν έχουμε να καλύψουμε τις στοιχειώδεις ανάγκες μας, δεν είναι φυσικό να νιώθουμε τύψεις, όταν σπαταλάμε ακόμη και για την απλούστερη ευδαιμονία μας; Όταν η κοινωνία διαλύεται και η επιβίωση απειλείται γιατί να επιστρέψουμε στις υπαρξιακές αναζητήσεις;

  Δεν ξέρω. Το ψάχνω. Ίσως επειδή κάποιοι από μας επιβιώνουμε μόνο μέσα από υπαρξιακά αδιέξοδα. Ίσως επειδή, παρ' όλα αυτά που μας συνθλίβουν εδώ πια και 3 ολόκληρα χρόνια, έχουμε ανάγκη από μια χαραμάδα για ν' αποδράσουμε. Και ο Άγγελος ξέρει να μας ταξιδεύει μέσα από όλα τα βιβλία του. Με το δικό του προσωπικό στυλ αφήγησης. Σε τόπους που μεταμορφώνονται ονειρικά, στο χρόνο που ακινητοποιείται και κυρίως μέσα από εντυπωσιακές ανθρώπινες παρουσίες.

 Όχι ανέξοδα. Καλούμεθα να πληρώσουμε καταθέτοντας κάτι από την ψυχή μας. Οι τόποι του σκόπιμα γνωστοί και καθορισμένοι μεταμορφώνονται σε σκηνικά δράσης των εσωτερικών ταξιδιών του επισκέπτη, που αναζητά επικοινωνία με άτομα που ακροβατούν στα σύνορα του φυσιολογικού, καταπατούν κάθε κοινωνικό κανόνα, προτρέποντας τον αναγνώστη σε καταδύσεις συχνά περισσότερο εφιαλτικές παρά απελευθερωτικές. Οι άνθρωποι που τον ελκύουν ανήκουν πάντα σε διαφορετική κουλτούρα, ράτσα ή κοινωνική τάξη. Ο ήρωάς του παρατηρεί και καταγράφει “τις συντροφιές, τους μοναχικούς, τα φρικιά, τα τσιγάρα, τις γάτες, το συγκρότημα τους φοίνικες που του έκλειναν συνωμοτικά το μάτι”. Δεν ταυτίζεται ποτέ. Ακόμη και στο σεξ δεν σμίγει, αλλά απολαμβάνει σκηνοθέτης και ηθοποιός μιας πράξης για κείνον μοναχικής και φευγαλέας.

Καταργεί την ιστορική συγκυρία ζωντανεύοντας τις πινελιές του Καραβάτζιο, το παράλογο του Μπρέγκελ, και την ψυχασθένεια του Ιερώνυμου Μπος.

 Το ταξίδι είναι η αφορμή της περιπέτειας μιας βαθύτερης αυτογνωσίας. Ο αφηγητής κάθε διηγήματος είναι ο επιτυχημένος στην κοινωνία της καταναλωτικής ευμάρειας, που όμως νιώθει φυλακισμένος στα σύνορα του βολέματος, ισοπεδωμένος από αξίες που του έχουν επιβληθεί, πνιγμένος από τη ρουτίνα που διαβρώνει τη  δημιουργικότητα με χέρια όπως γράφει “καλυμένα από το λίπος της επανάληψης”. Δεν είναι ποτέ αγρότης ή εργάτης. Πάντα δημιουργός. Συγγραφέας ή ζωγράφος. Πετυχημένος με μια παροδική έλλειψη έμπνευσης. Είναι χορτάτος από εμπειρίες θάπρεπε νάναι ευτυχής, αφού έχει όλα όσα θα έπρεπε να τον κάνουν ευτυχισμένο. Το κενό μέσα του απλώς το διαισθάνεται. Αναζητά διέξοδο στο ταξίδι. Σε κάθε ταξίδι. Στο χρόνο αφού γραπώνεται από την ελπίδα λύτρωσης, που ο πάπυρος της ποίησης ίσως φέρει, στο σεξ μέσα από τυχοδιωκτικές αναζητήσεις σε κορμιά, με μόνο κριτήριο τη στιγμιαία παρόρμηση, σε μνήμες, -πάντα επιστρέφει σε πόλεις και όχι τοπία, που ήδη γνωρίζει- αναζητώντας την επικοινωνία στο περιθώριο της κοινωνίας και πρόθυμος να θυσιάσει τα ιερά της αστικής τάξης (πχ οικογένεια, οικονομική σταθερότητα) στη διαίσθηση μιας ελπίδας για ανάταση, δίπλα σε ανθρώπους -οράματα, πλάσματα της δικής του εσωτερικής αναζήτησης.

  Κάθε άνθρωπος είναι αφορμή για ταξίδι και ο αφηγητής αφήνεται την παλίρροια του αγνώστου με εμπιστοσύνη. Το παραδέχεται ο Άρης “Μόνο με το ταξίδι κατακτάς τη γνώση, φθάνεις στον πυρήνα του διπλανού σου.” Και αναρωτιέται “Είναι λοιπόν τα ταξίδι πατέρας όλων μας; Και μητέρα η Τέχνη;”

  Δεν φεύγει πάντα. Ολοκληρώνει κύκλους αυτογνωσίας και ή επιστρέφει στη “βουκαμβίλια που άνθιζε κάτω από το μπαλκόνι του κάτω από καυτούς μεταλλικούς ήχους” ή προκλητικά  διαρρηγνύει κάθε δεσμό με το παρελθόν για την ελπίδα του φωτός μιας νέας δημιουργίας.

  Δεν προτείνει λύσεις, αφήνει όλες τις πόρτες διάπλατα ανοιχτές. Τίποτε δεν είναι σωστό ή λάθος. Όλα είναι συμπτώσεις, που όμως αποκαλύπτουν τη βαθύτερη ουσία της ζωής .

  Η παραδοχή του σουρεαλιστικού οχήματος στο λόγο του Άγγελου δεν διαλύει τις αισθητικές παραδοχές. Ιχνηλατεί νέες προτάσεις και τις επιβάλει. Η ψυχιατρική επιστημονική του κατάρτιση στα λογοτεχνικά του κείμενα επιτρέπει τη διεισδητική  απεικόνιση των μορφών του περιθωρίου και την ανατομία του προσωπείου του κεκορεσμένου αστού, αποδίδοντας με ενάργεια την εσωτερική αστάθεια του ασυνείδητου, που πάντα θα καθορίζει τη ζωή κάθε θνητού σε αυτό τον πλανήτη.

  Επιστρέφοντας στο αρχικό ερώτημα. Σήμερα που η κοινωνία αναζητά διέξοδο και η αγωνιστική διεκδίκηση προβάλλεται σαν η μοναδική λύση για την ανατροπή της ιστορικής λαίλαπας, τι έχει να προτείνει το συγκεκριμένο βιβλίο στον αναγνώστη που συνθλίβεται από την ανεργία και την ανέχεια; Όμως η λογοτεχνία ποτέ δεν ανέτρεψε την ιστορική πορεία. Αν ήταν έτσι μετά την παραγωγή τόσων κορυφαίων αντιπολεμικών λογοτεχνημάτων από το “Η ζωή εν τάφω” μέχρι το “ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο”, ο Δεύτερος Παγκόσμιος δεν θα ξεσπούσε ποτέ. Η λογοτεχνία το πολύ πολύ επηρέασε τη σκέψη κάποιων, λίγων ή πολλών ανάλογα με τη συγκυρία και τα τεχνολογικά μέσα της εποχής, σα μαγιά για το υλικό που ήδη έβραζε από την κοινωνική πίεση, όπως έγινε με την “Καλύβα του  μπάρμπα Θωμά” ή τα κείμενα του Ντίκενς, του Ουγκώ, του Τολστόι ή του Ντοστογιέφσκι. Η στρατευμένη τέχνη δε βοήθησε τελικά ούτε τη λογοτεχνία, ούτε την ιδεολογία που υπηρετούσε. Όσο για κείμενα όπως ο “Οδυσσέας” του  Τζόις, παρά την αποθέωση των κριτικών, όχι μόνο δεν επηρεάζουν τα γεγονότα, αλλά δεν καταφέρνουν να γίνουν κατανοητά, στην πλειοψηφία του κοινού, παρά τις αλλεπάλληλες εκδόσεις τους.

  Και μόνον ο τίτλος του συγκεκριμένου βιβλίου προδίδει εκλεκτικισμό. “Οι μαρκήσιοι των ταξιδιών”. Δεν απευθύνεται σε τουρίστες, ούτε καν σε περιηγητές ή γεωγράφους. Οι αναγνώστες αυτού του βιβλίου πρέπει να θέλουν να ξεφύγουν από τους κανόνες, πρέπει να είναι πρόθυμοι να δουν τον κόσμο διαφορετικά απ' ότι τον διαβάζουν μέσα από τα ΜΜΕ ή τους τουριστικούς οδηγούς.

  Αυτό το βιβλίο είναι ένα παράθυρο διαφυγής από την κατάθλιψη της συγκεκριμένης ιστορικής συγκυρίας. Χορηγείται σαν ψυχιατρικό σκεύασμα με προσοχή και σε συγκεκριμένη δόση. Διαβάζεται γουλιά γουλιά και σ' αναγκάζει να επιστρέψεις για κάποια επισήμανση ή διευκρίνηση.

  Δεν ανήκω στους κριτικούς της λογοτεχνίας, αλλά στους εραστές των ταξιδιών και των λέξεων. Γιαυτό και αποκρίνομαι με κάποιες δικές μου λέξεις, που το βιβλίο του Άγγελου σουρεαλιστικά προκάλεσε .

“Σε αυτό τον κόσμο τα χρώματα κυριαρχούν. Το λευκό της απλότητας, το πορφυρό του πάθους, το μπλε της ελευθερίας, το πράσινο της ελπίδας. Μηχανικά τα σύννεφα συνάζονται. Αρρωστημένος καιρός βογγάει στις στέγες μας. Πόσο μπορεί ο τουρισμός να δείξει την κρυμένη αλήθεια των τόπων; Ίσως τελικά να μη κυνηγάμε παρά την ίδια μας την ψυχή στις αέναες περιπλανήσεις μας. Τόποι, άνθρωποι, στιγμές και η ζωή που εξατμίζεται.

Γερνώντας παύεις να είσαι ανεκτικός. Τ'όστρακό σου έπηξε και πια σε προστατεύει. Κωπηλατείς κατά την άλμη. Τον ωκεανό ξανανταμώνεις. Το βρυχηθμό και την ανάσα του.

Κοντολογίς ανυπάκουα καρτερεύεις, καβάλα σ' ένα σύννεφο. Φέρνεις τη γη σβούρα. Λάμνεις στο λάγνο φως. Η παλίρροια επέστρεψε τα δικαιώματά της στη στεριά κι η θάλασσα προσμένει την εκδίκηση που θάρθει.

Να ψαρέψουμε λοιπόν τα όστρακα του Ήλιου. Ν' αδράξουμε το αιώνιο στη μακαρία νήσο, να το θρονιάσουμε θριαμβευτή στα έγκατα της ύπαρξής μας.

Παντού το αυτονόητο δεν είναι ίδιο. Οι ενιαυτοί χαράζουν άλλο κύκλο. Ποτέ το καθημερινό δεν ήταν αιώνιο. Γιορτάζουμε το θάνατο κι όχι τη γέννησή μας σ' αυτά τα μέρη. Χειροκροτούμε πάντα το τέλος της παράστασης.”

Και η επανέκδοση του βιβλίου του Άγγελου “Μαρκήσιοι των ταξιδιών” αξίζει αυτό το χειροκρότημα.

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου