Η ουτοπία της Ειρήνης
Παιδί και πόλεμος
Ομιλία στη Σούδα Νέου Φαλήρου Ιούλης 1994
Δεν άλλαξαν πολλά από τότε
ξανά ο Κόλπος απειλεί την Ειρήνη
διαφαίνονται οι αιτίες όσων σήμερα βιώνουμε
ξανά ο Κόλπος απειλεί την Ειρήνη
διαφαίνονται οι αιτίες όσων σήμερα βιώνουμε
και ας μη ξεχνάμε ότι στην Ιστορία οι οικονομικές κρίσεις λύνονται συχνά με παγκόσμιο πόλεμο
Τι μας θυμίζει, τι μας θυμίζει αυτό το τέλος του πολέμου; Έτσι δε θριαμβολογούσαμε και μεις μετά την Κατοχή ώσπου να πέσουμε στα νύχια του εμφύλιου; Μα και το λεύτερο Κουβέιτ δε βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση. Η νικήτρια απολυταρχία με τον αμερικανικό φωτοστέφανο της δόξης κατακρεουργεί τους αντιπάλους και η σπάθη της πίπτει επί δικαίων και αδίκων. Είναι κι η Νίκη τυφλή σαν τη Δικαιοσύνη; Εμείς πάντως εδώ, μόνο τα φτερά προσπαθήσαμε μάταια να της κόψουμε στο ναό της στην Ακρόπολη. Μπορούμε να ορκιστούμε πως αφήσαμε ανέπαφες τις υπόλοιπες ζωτικές λειτουργίες της.
Και τι να εξηγήσεις στα παιδιά και τέτοιες μέρες που προβάλουν τέτοια ερωτήματα;
-Ο πόλεμος. Γιατί κακό ο πόλεμος μαμά; Όλο τον πόλεμο γιορτάζουμε στο σχολειό. Ζήτω η 28η Οκτωβρίου. Ζήτω η 25η Μαρτίου. Ζήτω η Γαλλική επανάσταση. Ζήτω η κάθε επανάσταση.
Γίνεται επανάσταση δίχως αίμα; Γίνεται επανάσταση δίχως όπλα;
Γιατί λοιπόν, μου λες, καλέ μαμά, να πετάξω στη φωτιά το νεροπιστολάκι μου; Είτε μ' αρέσει, είτε όχι στα 18 μου θα πάω φαντάρος κι ας διαμαρτύρεται η Διεθνής Αμνηστία για τους αντιρρησίες συνείδησης.
Η τραγική εμπειρία του πολέμου στον Κόλπο στάθηκε ένα ισχυρό σοκ για το ειρηνιστικό κίνημα. Ειρηνιστές κι οικολόγοι παρέα με το Νοστράδαμο και την Αποκάλυψη του Ιωάννη προφήτευαν για τρομερά δεινά που, να που τελικά, δεν πραγματοποιήθηκαν.
Ποιος τους πιστεύει πια τους ειρηνοποιούς; Μόνο για να μαζεύουν υπογραφές είναι ικανοί. Άντε και για καμιά διαδήλωση. ΝΑΤΟ που αποδείχτηκε. Οι σοφοί μας στρατηγοί κι οι ακόμη σοφότεροι πολιτικοί για όλα είχαν προβλέψει. Να που νικήσαμε και ούτε χημικά, ούτε πυρηνικά έπεσαν. Τι κι αν σκοτώθηκαν μερικοί; Πάντα έτσι σκοτώνονται σ' αυτές τις βάρβαρες χώρες της Ανατολής. Τι κι αν απλώθηκε η πετρελαιοκηλίδα; Και μεις στο Αιγαίο κάθε λίγο και λιγάκι τα ίδια παθαίνουμε. Τι κι αν θα καίγονται για χρόνια οι πετρελαιοπηγές; Η τηλεόραση είπε πως ούτε το 1% της παραγωγής του Κουβέιτ δεν αγγίζει η καταστροφή.
Τέλος καλό όλα καλά λοιπόν. Και τάλεγαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. "Πόλεμος πατήρ πάντων". Ε, πώς θα δοκιμάζαμε τους Πάτριοτ που αποδείχτηκαν τόσο αποτελεσματικοί απέναντι στους Σκουντ. Ξέρετε τι πρόοδος της επιστήμης είναι οι Πάτριοτ;
Τσάμπα τους γκρινιάζαμε τόσα χρόνια τους αμερικάνους για τον πόλεμο των άστρων που μαγείρευαν με τους δορυφόρους τους.Ήξεραν τι έκαναν οι άνθρωποι. Έτσι γλυτώσαμε σε 100 μέρες. Στο κάτω κάτω τι είναι 100 μέρες μπροστά στους αιώνες πολέμου που έχει διανύσει η ανθρωπότητα. 'Η μήπως δεν το ξέρετε; Στους τόσους αιώνες της ανθρώπινης Ιστορίας, τα διαλείμματα της ειρήνης αντιστοιχούν σε 292 χρόνια. Μόνο στο δικό μας αιώνα στην Ευρώπη έγιναν δυο Παγκόσμιοι πόλεμοι με 60 εκ. νεκρούς.
Και πάνω που δοξολογούσαμε το τέλος του ψυχρού πολέμου, νάσου ο πόλεμος του πετρελαίου να μας σοκάρει με την αφοπλιστική του ωμότητα. Και να και τα παιδιά μας καθισμένα
μπροστά στις οθόνες της TV μαζί με τους γονιούς ν' απολαμβάνουν το καθημερινό πυροτέχνημα. Τι σήριαλ κι αυτό! Και τι σκηνοθεσία! Ούτε ένας νεκρός! Μονάχα στόχοι! Κι αυτός ο πέπλος της σιωπής τόσο αδιαπέραστος.
-Ποιος είναι ο καλός μαμά; ρωτούσαν τα παιδιά συνηθισμένα απ' τα γουέστερν. Μα σίγουρα ο καλός πρέπει νάναι ο δικός μας άνθρωπος, ο αμερικανός. Εμείς σίγουρα στους καλούς ανήκουμε. Αφού και μείς πολεμάμε στον Kόλπο. Kαι μείς ανήκουμε στους νικητές.
Πότε ο πόλεμος γίνεται χρέος για ένα λαό; Το εξηγήσαμε αυτό στα παιδιά μας;
-Ευτυχώς που έγινε αυτός ο πόλεμος μαμά, δηλώνει χαριτωμένα η κορούλα σας. Έτσι έγιναν και τα κορίτσια στρατιωτίνες.
Κάτσετε τώρα σεις να της εξηγήσετε πως, ενώ πρέπει νάναι περήφανη για τις ηρωικές ηπειρώτισσες που ως υποζύγια κουβαλούσαν τα πολεμοφόδια στις χιονισμένες κορφές της Πίνδου και για την Τζαβέλαινα και τη Μπουμπουλίνα δε θάπρεπε και τόσο να ενθουσιάζεται για τις μισθοφόρους του Περσικού, που για το μεροκάματο αντί για καμπαρέ ξέπεσαν στην ερμιά της ερήμου ζωσμένες στ' άρματα.
Τι ξέρουν τα παιδιά μας για τον πόλεμο; Τα παιδιά του δημοτικού είναι τόσο σίγουρα για την ασφάλειά τους. Ο πόλεμος είναι κάτι κακό, ο κόσμος σκοτώνεται, όμως και κάτι μακρινό. Γινόταν κάποτε ή γίνεται κάπου πολύ μακριά μας. το βλέπουμε στην τηλεόραση όπως τα κινούμενα σχέδια . Οι νεκροί δεν είναι νεκροί πραγματικά . Σε λίγο θα σηκωθούν, θα τινάξουν τη σκόνη του θανάτου από πάνω τους και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Αυτά τα καρβουνιασμένα παιδικά κορμιά που είδαν στο καταφύγιο της Βηρυτού είναι η κούκλα τους που αποκεφαλίζεται σε κάποιο βίαιο παιχνίδι κι είναι τόσο εύκολο να επισκευαστεί, είναι η κοιμισμένη βασιλοπούλα που μ' ένα φιλί θ' αναστηθεί.
Τα μεγαλύτερα παιδιά φοβούνται. Όχι γιατί καταλαβαίνουν το ακατανόητο. Όμως διαβάζουν το δικό μας τρόμο. Βλέπουν πως καρφωνόμαστε στο CNN, πως παρατήσαμε την "Τόλμη και γοητεία" και πως στο πιο καλό σημείο απ' τις "τρεις χάριτες" βγαίνουν οι έκτακτες ειδήσεις με τους τηλεπαρουσιαστές να φορούν αντιασφυξιογόνους μάσκες.
Οι φοιτητές παράδοξα δείχνουν τη μεγαλύτερη αδιαφορία. MTV και πάσης Ελλάδος! Σιγά που θ' αφήσουν οι αμερικάνοι να πεινάσουμε! Αφού ο Μπους εγγυήθηκε την ευημερία μας. Η ΕΟΚ νάναι καλά! Αυτοί οι γέροι πάσχουν απ' τη φοβία της Κατοχής! Για μας υπάρχουν τα σφηνάκια, τα μπαράκια, τα παρτάκια κι όλα αυτά στα οποία λέμε "ναι" με την προτροπή των σύγχρονων ροκάδων. Οι νέοι σήμερα δε φωνάζουν πια "Κάντε έρωτα κι όχι πόλεμο". Λένε "Κοίτα να βολευτείς εσύ κι άσε τους άλλους να βράζουν στο ζουμί τους". Δεν κάνουν πια λουλουδιασμένες επαναστάσεις. Οι καταλήψεις που τόσο εγκωμιάστηκαν έγιναν από ανία μάλλον παρά από πείνα διεκδικήσεων. Τι να ζητήσουν τα παιδιά; Και μοντελάκι σινιέ φορούν και παπουτσάκι τίμπερλαντ κι οι καφετέριες και τα φαστφουντάδικα ξεφυτρώνουν σα μανιτάρια σε κάθε γειτονιά.
Οι ειρηνιστικές οργανώσεις γεροντοκρατούνται. Κι ακόμη κι οι γεροντότεροι κουράστηκαν να μάχονται για την ειρήνη.Υπάρχει διάχυτη η απογοήτευση. Ποιος μας ακούει; Όσο κι αν φωνάζουμε στο τέλος εκείνοι θα κάνουν το δικό τους.
Λέτε τα παιδιά να μη τα καταλαβαίνουν όλα αυτά; Μας φεύγουν τα παιδιά διαμαρτυρόμαστε. Βία, ναρκωτικά, βόλεμα, εύκολη ζωή. Κανείς δε νοιάζεται για το αύριο. Κανείς δεν ουρλιάζει μπροστά στην απειλή. Κανείς δεν αναγνωρίζει τον υπαρκτό κίνδυνο. Αφηνόμαστε με θρησκευτική εμπιστοσύνη στα χέρια του κράτους. του κατεστημένου, της ΕΟΚ, των αμερικανών, όλων δηλαδή αυτών που βρίζουμε καθημερινά σαν υπεύθυνους της κατάντιας μας και που αναγνωρίζουμε σαν κυρίαρχους του πεπρωμένου μας. Αυτοί είναι ο μεγάλος μας πατέρας που μεριμνά για μας.
Να λοιπόν που αν κι έχουμε σοδιάσει πυρηνικά αρκετά για να εξοντώσουν πάνω από 100 φορές τον πληθυσμό του πλανήτη, τελικά επικρατεί η λογική και όλα τακτοποιούνται. Να που αν και καταφέραμε να τρυπήσουμε το Όζον, θα βρούμε τρόπο να μπαλώσουμε τα πράγματα. Έχουμε πολιτισμό. Θα βρούμε τη λύση.
Τ' ότι δεν καταφέραμε να λύσουμε προβλήματα, όπως η πείνα, η δίψα κι ο πόλεμος είναι δευτερεύον ζήτημα. Αρκεί που έχουμε πυρηνικά εργοστάσια κι αμόλυβδη βενζίνη. Για σκεφτείτε. Θα μπορούσε να λυθεί το πρόβλημα της παχυσαρκίας αν οι πάσχοντες αντί να τρέχουν στα διάφορα ινστιτούτα κατέθεταν το αντίτιμο της κούρας για τα λιμοκτονούντα παιδιά του 3ου Κόσμου.
Κι αυτό τι σχέση έχει με τον πόλεμο; Μα αυτό είναι η αιτία του πολέμου. Ο πόλεμος γίνεται γιατί οι μισοί κατέχουν κι οι άλλοι μισοί διεκδικούν.
Ο τελευταίος παγκόσμιος πόλεμος καθόρισε σα διεθνές δίκαιο την υποχρέωση του κράτους για ειρήνη. Κι ο ΟΗΕ με τη UNICEF φρόντισε να μάθουν τα παιδιά από μικρά να διεκδικούν την ειρήνη σα θεμελιώδες τους δικαίωμα. Πόσο ίσα όμως γεννιούνται τα παιδιά πάνω στη γη; Πόσα προλαβαίνουν να μάθουν για να διεκδικήσουν;
Ναι τα βλέπω τα παιδάκια στις αφίσες που κρατούν ζωγραφιές με λευκά περιστεράκια. Βλέπω και τα λιμοκτονούντα βρέφη. Είδα και τα παιδιά που μόλις γεννήθηκαν στο Τελ Αβίβ φόρεσαν τις αντιασφυξιογόνους μάσκες, μα και τ' άλλα τα παιδιά των Παλαιστινίων που ούτε μάσκες είχαν να φορέσουν κι ούτε τολμούσαν να ξεμυτίσουν όσο κρατούσε ο πόλεμος.
Τι θα μπορούσε να σημαίνει το περιστεράκι της ειρήνης γι αυτά τα παιδιά; Πόσο ακριβά πουλιέται η ειρήνη στις μέρες μας;
Μήπως κι αυτή ντύνεται σινιέ; Σε ποιο παζάρι αγοράζεται; Πώς μοιράζεται η πίτα στο τραπέζι των νικητών; Ποιος νικητής είναι πιο ίσος από τους άλλους; Τι θα μοιράσουμε για να κερδίσουμε την ειρήνη;
Τα παιδιά παίζουν τον πόλεμο. Οι άντρες πολεμούν με το ποδόσφαιρο, οι γυναίκες με το κουτσομπολιό. Η ζωή είναι ένας πόλεμος. Eτσι δε λέμε στα παιδιά μας; Δεν τους είπαμε απλά να την αποδεχθείς, να την απολαύσεις. Όχι η ζωή είναι πεδίο μάχης, ταξικός πόλεμος, οικογενειακός πόλεμος, πατριωτικός, εθνικός και κομματικός και πολιτικός και συνδικαλιστικός και πόλεμος της ασφάλτου. Kαι φυσικά τα θύματα είναι αυτονόητα.
Πόσο ωρίμασε ο άνθρωπος απ' την στιγμή που όπλισε το χέρι του και το έστρεψε ενάντια στο συνάνθρωπό του; Έχτισε πολιτείες, έγραψε νόμους, όρθωσε πολιτισμούς. O Αϊνστάιν από το 1946 μετά την πρώτη πυρηνική βόμβα είχε πει "αν η ανθρωπότητα θέλει να συνεχίσει να υπάρχει, πρέπει ν' αλλάξει τρόπο σκέψης και να εξελιχθεί σε ψηλότερο επίπεδο".Δεν είναι παράλογο να μπορούμε σήμερα να επικοινωνούμε δορυφορικά με κάθε σημείο του πλανήτη και να μη μπορούμε να λύσουμε ειρηνικά τις όποιες μας διαφορές;
Το κόστος του πολέμου πάνω στα παιδιά το μάθαμε από τις εφημερίδες. Εκατομμύρια παιδιά θύματα του πολέμου στον Κόλπο υπολόγιζε η UNISEF. Κι ο πόλεμος στον Κόλπο τώρα μόλις αρχίζει. Όμως εμείς για ποια παιδιά νοιαζόμαστε; Για τα δικά μας ή τα ξένα; Στο Ιράκ το 40% του πληθυσμού είναι κάτω των 15 χρόνων! Οι μεγαλύτεροι εξοντώθηκαν στους πολέμους που μαίνονται εδώ και δέκα χρόνια και το 40% του πληθυσμού ζει από τη γέννησή του τον πόλεμο σα φυσική κατάσταση.
Να μιλήσουμε για τ' αυτονόητα; Για τις επιδημίες που αποδεκατίζουν τα παιδιά και για τα ψυχικά τραύματα που θα τα εξοντώσουν; Χρειάζεται να είσαι επιστήμονας, για να καταλάβεις πως, αν για τους ενήλικες ο πόλεμος είναι μια φορά κακό για τα παιδιά είναι γενοκτονία; Οι στατιστικές λένε πως σε όλους τους πολέμους της δεκαετίας του '80, το 85% των θυμάτων ήταν άμαχοι. Προσθέτουν όμως τίποτε οι στατιστικές;
Δεν μάθαμε από τα παιδιά του Άουσβιτς και για τα πειραματόζωα της ευγονικής της αρίας φυλής; Το ξέρουμε καλά όλοι εμείς που μεγαλώνουμε παιδιά. Δε χρειάζεται και πολύ για να στραβώσει το
τρυφερό μας φιντανάκι. Σ' ένα φετινό ιατρικό συνέδριο στην Ουγγαρία ένας ψυχίατρος βρήκε μια παλιά φωτογραφία, που έδειχνε τη διαπόμπευση μιας γυναίκας που γέννησε ένα νόθο αγοράκι με κάποιο γερμανό στρατιώτη στην κατεχόμενη Γαλλία.
Αναζήτησε λοιπόν αυτό το παιδί τώρα μετά τόσα χρόνια. Το βρήκε πίσω από τα κάγκελα κάποιου ψυχιατρείου. Ήταν σημαδιακό. Ο καρπός του έρωτα των εμπολέμων ήταν καταδικασμένος εκ γενετής. Κι ας το κρατούσε η μάνα του αγκαλιά με τόση περηφάνια καθώς περνούσε με το κεφάλι ξυρισμένο ανάμεσα στον εξαγριωμένο όχλο.
Τι λέμε στα παιδιά μας για τον πόλεμο; Απ' όλα τα μουσεία τα παιδιά μας ξέρετε πιο προτιμούν; Μα το πολεμικό. Σ' αυτό δεν πλήττουν. Έχει αεροπλάνο, όπλα λογής λογής παλιά και νέα. Είναι πανηγύρι να το σεργιανάς. Κι αυτές οι στολές τι γοητεία! Απ' όλες τις εκπαιδευτικές εξορμήσεις αυτή θυμούνται τα παιδιά.
Τα παιδιά είναι σκληρά, καθρεφτίζουν την κοινωνία που τα περιβάλει στα παιχνίδια τους. Στην Κατοχή έπαιζαν πετροπόλεμο κι άνοιγαν κεφάλια. Τώρα αρκούνται να μασκαρεύονται σε πυραύλους.
-Βζζζ κάνουν και εκτοξεύουν στυλό κατά των ανυπεράσπιστων μικρότερων. Τα παιδιά της Κατοχής κρεμούσαν τις γάτες από τα δέντρα. Έτσι έβλεπαν να γίνεται με τους αντάρτες. Τα παιδιά
μας κλαίνε γιατί ο σιαμέζος γάτος τους ξενύχτησε στο πεζοδρόμιο.
-Θα τον πατήσει κανένα αυτοκίνητο, γκρινιάζουν.
Σοκάρονται αν δουν νεκρό στο πεζοδρόμιο κανένα περιστέρι. Ο θάνατος όπως κι ο πόλεμος είναι για όλους τους άλλους μακριά από μας, έξω από δω.
Και μείς οι ανώριμοι ενήλικες ειλικρινά θρηνήσαμε μόνο με το γυάλινο βλέμμα του Καρμοράνου, (κάλπικος κι αυτός, μετανάστης από άλλο πόλεμο όπως αποδείχτηκε), που με κολλημένα από την πίσσα φτερά εκτόξευε το κατηγορώ του μέσα απ' τις οθόνες μας.
Τα διαμελισμένα πτώματα των παιδιών πια τα συνηθίσαμε. Τα ζούμε καθημερνά στον πόλεμο των τροχοφόρων. "Τόσοι νεκροί κι αυτό το σαββατοκύριακο". Τελεία και παύλα .Σε λίγο θα παίζουμε ΠΡΟΠΟ για το επόμενο. "Ούτε στον πόλεμο τόσοι" σχολιάζουμε μπροστά στα παιδιά. Έτσι που ο πόλεμος γίνεται κάτι φιλικό, καλύτερο απ' τη διήμερη εξόρμηση στο εξοχικό μας.
Κι όμως τώρα είναι η ώρα της οργής. Θάπρεπε να νοιώθουμε ντροπή γιατί κάθε λεπτό κι ένα παιδί πεθαίνει από αρρώστιες, όπως η Ιλαρά, που θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί μ' ένα φτηνό εμβόλιο και με κόστος μικρότερο από τη μια μέρα βομβαρδισμών.
Θάπρεπε να μη μπορούμε ν' αποδεχόμαστε πως η ζωή έστω κι ενός παιδιού στοιχίζει λιγότερο απ' το βαρέλι του πετρελαίου.
Πρέπει να πείσουμε τα παιδιά πως ο πόλεμος για την Ειρήνη τώρα μόλις αρχίζει. Όσο κατασκευάζονται όπλα θα γίνονται πόλεμοι. Όσο πουλιούνται όπλα θα επινοούνται αφορμές για νέους πολέμους. Όσο γίνονται πυρηνικές δοκιμές δε θα σταματήσει η παραγωγή νέων πυρηνικών όπλων. Κι όσο ο άνθρωπος είναι τόσο ανώριμος όλοι μας κινδυνεύουμε απ' την απροσεξία ή την επιπολαιότητα των υπευθύνων. Γονείς και δάσκαλοι έχουμε καθήκον να τινάξουμε από πάνω μας τη στάχτη της απογοήτευσης.
Ακόμη κι αν είναι Ουτοπία η Ειρήνη είναι μια υπόθεση για την οποία αξίζει να παλέψουμε. Είναι η υγεία του ανθρώπινου γένους και όχι μόνο. Τώρα πια ο πόλεμος απειλεί την ίδια την ύπαρξη ολόκληρου του πλανήτη μας.
Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου