Πάντες εκόντες κακοί

Είδαμε στις τηλεοπτικές οθόνες το φρικτό τέλος και του δικτάτορα Καντάφι, το διασυρμό, τη χλεύη εκείνου, που κάποτε φαινόταν άτρωτος. Κάποιοι μίλησαν για την εκδίκηση, που δεν έπρεπε να φανεί ότι θριαμβεύει. Πολλοί ανησυχούν για τα επερχόμενα αντίποινα σε μια χώρα βαθιά καταπιεσμένη τόσα χρόνια.

Όμως ο δυτικός κόσμος δεν είναι αθώος για να δικαιούται να επικρίνει. Καταδικάζει ανενδοίαστα λαούς και άτομα σε θάνατο για να προστατεύσει την ευημερία του. Και όχι μόνο οι κυβερνήσεις, αλλά και οι απλοί πολίτες, οι οποίοι μεταμορφώνονται από φιλάνθρωπα ανθρωπάκια σε φονικά όργανα μόλις πεισθούν ότι το παντεσπάνι τους κινδυνεύει.

Καινούριες έρευνες αποκάλυψαν αυτό που κάθε γονιός ξέρει, μα δεν τολμούσε ν' αρθρώσει μπροστά στους αφορισμούς των ψυχολόγων και την εδραιωμένη κοινή πεποίθηση. Οι άνθρωποι γεννιούνται, η οικογένεια παίζει μικρό μόνο ρόλο στη συγκάλυψη των σκοτεινών τάσεων που τα γονίδια εγκυμονούν, ενώ τα κοινωνικά πρότυπα ανοίγουν ευκολότερα τους ασκούς του Αιόλου.

"Ουδείς εκών κακός» πρέσβευε στην ουτοπία του ο Πλάτωνας. Όμως όλοι οι βασανιστές απολαμβάνουν την εξουσία τους, όλοι οι καταχραστές υπολογίζουν απλώς τους κινδύνους κι ελάχιστοι δρουν εν βρασμώ. Η πλειοψηφία πράττει συνειδητά, είτε πρόκειται για μικροπαραβάσεις, είτε για εκδηλώσεις αναλγησίας, όπως το κατάβρεγμα του άστεγου, που κάθισε να ξεκουραστεί στα σκαλιά λαϊκής πολυκατοικίας ή το προφιτερόλ του ρεκόρ Γκίνες που ψήθηκε κάτω από τη μύτη των απεργών πείνας.

Δυστυχώς η γνώση δεν αρκεί για να γίνουμε καλύτεροι. Ο ιδεαλισμός εκτρέφει το φανατισμό και πρέπει να φοβόμαστε κάθε ιδεολογία, που προβάλει την πυρπόληση μιας ανθρώπινης ζωής στ' όραμα ενός καλύτερου Αύριο. Κανείς δε δικαιούται να καταστρέφει ότι δε μόχθησε για να χτιστεί, ότι δε μπορεί να ξαναχτίσει καλύτερο.

Το ζήσαμε. Όταν δε σέβεσαι την ιερότητα κάθε ατομικής ύπαρξης καταλήγεις να μη σέβεσαι καμιάν ύπαρξη. Τα Γκούλαγκ και τα Άουσβιτς στ’ όνομα ιδεαλισμών στήθηκαν. Όλοι γνώριζαν τι έκαναν. Πίστευαν ότι αυτό ήταν το σωστό. Το τραγικό είναι πως πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε, όταν όλη η ανθρώπινη γνώση δεν είναι παρά κουκίδα άμμου στη Σαχάρα της Άγνοιας.

Το καλό και το δίκιο κρίνονται με την καρδιά και όχι με τη γνώση. Ο Κρέων ήξερε ότι η Αντιγόνη εν γνώσει παρανομούσε. Το δίκιο ήταν με το μέρος της καρδιάς και της Δημοκρατίας, όπως το αποκαλύπτει ο Σοφοκλής στο διάλογο του Αίμωνα με τον πατέρα του. "Κυβερνάω όπως νομίζουν οι άλλοι ή όπως εγώ το νομίζω σωστό;» «Αναμφίβολα σε μιαν ακατοίκητη έρημη χώρα θα μπορούσες να κυβερνάς μόνος».

Και ο Ευριπίδης στην «Τυραννίδα» του βάζει την Ιοκάστη να διακηρύσσει ότι «η ισότητα είναι ο φυσικός νόμος του ανθρώπου».

Η Δημοκρατία δεν είναι παρά μια ασφαλιστική δικλείδα στην εγγενή απανθρωπιά καθενός και όλων μας.

Όμως ζούμε την εποχή που νόμος είναι η ανισότητα. Κι αυτό το ξέρουμε καλά. Τ' αποδεχθήκαμε. Όλοι εμείς, οι «πολιτισμένοι». Επιλέξαμε τον καρπό της ατελούς Γνώσης από τη μακαριότητα του Παραδείσου. Ανοίξαμε τα κουτί της Πανδώρας για να γίνουμε σοφοί. Δε μας έμεινε παρά μόνον η Ελπίδα. Κι αυτή στο Τζόκερ την παίζουμε, γνώστες των πιθανοτήτων. Αρκεί εμείς να ρεφάρουμε. Οι άλλοι ας πορεύονται με ψίχουλα στους μουσκεμένους δρόμους, ας πνίγονται στην πρώτη μπόρα. Σε μας τα δις του τζόγου κάποτε θα ρθουν παρά την οικονομική κρίση. Έτσι δε λένε πάντα οι διαφημίσεις;

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου