Ο Σίγμουντ Φρόυντ ήταν γιατρός- λογοτέχνης;

Ο Σίγμουντ Φρόυντ ήταν γιατρός- λογοτέχνης;       

  Ο Φρόυντ με το έργο του κατάφερε όχι μόνο να μεταμορφώσει τη σκέψη της Ιατρικής επιστήμης, αλλά και να προκαλέσει νέα ρεύματα στον κόσμο της Τέχνης. Όμως η Τέχνη και ειδικότερα η Λογοτεχνία χρησίμευσαν στο Φρόυντ σαν όργανα στις ψυχιατρικές του έρευνες. Τέτοιες ψυχολογικές φρουδικές μελέτες είναι «το παραλήρημα και τα όνειρα στη «Γκραντίβα» του Γένσευ» (1907)  http://mariasot.blogspot.gr/2010/11/blog-post_3450.html

όπου ο Φρόυντ δοκίμασε τη μέθοδο της «ερμηνείας των ονείρων» (1900) πάνω στα ονειρικά κείμενα της νουβέλλας του Γένσευ και το «Ντοστογιέφσκι και η πατροκτονία» (1927)  όπου επιχειρείται η ανάγνωση των «αδελφών Καραμαζώφ» κάτω από το φως του συμπλέγματος πατέρα- γιου.

Όμως ο Φρόυντ δεν αρκέστηκε μόνο στη χρήση της λογοτεχνίας. Ήταν και ο ίδιος λογοτέχνης. Ο Ζακ Λακάν μας βεβαιώνει ότι «μια στις τρεις σελίδες των Απάντων του Φρόυντ είναι φιλολογικά κείμενα». Ο Φρόυντ είχε γράψει τον πρόλογο στον «Εντγκαρ Πόε» της Μαρίας Βοναπάρτη (1933). Το 1893  γοητευμένος από την ελληνική μυθολογία μεταφράζει απόσπασμα από τον «Οιδίποδα τύραννο» και οδηγείται έτσι δέκα χρόνια μετά στην «ερμηνεία των ονείρων» στον κλασσικό πια όρο «οιδιπόδειο σύμπλεγμα».

Στο δοκίμιο «Μερικοί χαρακτήρες από την ψυχαναλυτική εργασία» (1916) αναφέρεται στο Μάκβεθ και τη Ρεβέκκα Ουέστ (ιψενική ηρωίδα). Στο «Μοτίβο της κασετίνας για επιλογή» (1913) αναφέρεται στον «έμπορο της Βενετίας» και το «βασιλιά Ληρ».

Ακόμη και σε γράμμα του στο γιατρό συγγραφές Άρθουρ Σνίτσελ, ο Φρόυντ παρατηρεί ότι στο μονόπρακτο «Παράκελσος» (1899) ο Σνίτσελ εμπνέεται την πλοκή των έργων του από όνειρα και ότι η προβληματική του περιστρέφεται γύρω από τους πόλους έρωτας- θάνατος.

Ο λόγος σε κάθε μορφή απασχολούσε το Φρόυντ σαν έκφραση της βαθύτερης ανθρώπινης ουσίας. Στο δοκίμιο «το λογοπαίγνιο και οι σχέσεις του με το ασυνείδητο» προσπαθεί να φωτίσει τους απροσδόκητους συνειρμούς που ελευθερώνονται μέσα από το ανώδυνο καλαμπούρι.

Αναλύοντας τα «παραμύθια το Χόφμαν», ο Φρόυντ προσπαθεί να συλλάβει το δαιμονικό χαρακτήρα της ψυχικής ζωής, να κατανοήσει την εισβολή του φανταστικού που προκαλεί τρόμο, προφυλάσσοντας τις οικείες καταστάσεις. Στον ίδιο άξονα γύρω από τη μελέτη του ανοίκειου «ουνχάιμλιχ» κινούνται και δυο κείμενα με προσωπικές αναμνήσεις, μια ταξιδιωτική αφήγηση από την Ιταλία και ένα γράμμα στο Ρομαίν Ρολάν με τίτλο «μια διαταραχή της μνήμης πάνω στην Ακρόπολη της Αθήνας».

Φυσικά ο Φρόυντ δεν διασώθηκε στην ανθρώπινη μνήμη χάρη στις λογοτεχνικές του ικανότητες.

«Κάτοχος όσον ολίγοι του συγγραφικού μυστικού ο Φρόυντ γοητεύει τον αναγνώστη με το πνευματώδες ύφος του, την συλλογιστική του δύναμιν, την διαλλεκτικήν δεινότητα και τον πικρόν πολλάκις σαρκασμόν του» αν και στον πρόλογο των έργων του ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου γράφει στη συνέχεια «Η λογοτεχνία άνοιξε μες από το Φρόυντ καινούρια μονοπάτια. Ο υπερρεαλισμός δεν είναι τίποτε άλλο από τη μορφοποίηση της επιστημονικής σκέψης του Φρόυντ στην Τέχνη»

Όποιες αντιρρήσεις και αν μπορεί κάποιος να ορθώσει για την καθαρά λογοτεχνική αξία των έργων του Φρόυντ και για εκείνους που πιστεύουν ότι ποιητής είναι εκείνος που έχει κάποια περγαμηνή να επιδείξει, αναφέρουμε ότι ανάμεσα στα πολλά βραβεία που απονεμήθηκαν στον Φρόυντ, αναφέρεται και το λογοτεχνικό βραβείο Γκαίτε! (1930)

Για τα 50 χρόνια από το θάνατό του δημοσιευμένο στο περιοδικό ΚΑΣΤΑΛΙΑ τεύχος 98 (Οκτ-Δεκ 1989) με το ψευδώνυμο Τάκης Λίτσας

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου