Οικονομική κρίση στον Παράδεισο

Οικονομική κρίση στον Παράδεισο

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1998 ολοσέλιδο στην εφημερίδα Η ΑΥΓΗ μετά από μιαν επίσκεψη μου στο Μπαλί όπου είχε μόλις ξεσπάσει οικονομική κρίση. Τότε που μας ζάλιζαν τα αυτιά με τη «σκληρή» δραχμή δε φανταζόμαστε ότι και η Ελλάδα εντός ΕΥΡΩ θα βρισκόταν στην ίδια κατάσταση με τις χώρες της Ασίας. Ούτε μπορούσαμε να προβλέψουμε τον καταστροφικό σεισμό και το τσουνάμι, που έπληξε ακόμη πιο βαθιά τις οικονομίες αυτών των χωρών.

Δεν έχει αλλάξει το παραμικρό από την ουτοπική μου ίσως οπτική στα γεγονότα. Αυτό που άλλαξε είναι η θέση των ελλήνων. Και των ρώσων που, αν και τότε ερχόντουσαν μέχρι και στην Ελλάδα φτωχοί  μετανάστες τώρα ξανάγιναν ισχυροί και τους παρακαλάμε να έλθουν σαν τουρίστες.

Δεν απορώ πλέον γιατί οι ευρωπαίοι μας αντιμετωπίζουν με την αδιαφορία, που κι εμείς αντιμετωπίζαμε τους ασιάτες τότε. Κάθε χρόνο οι έρευνες επιβεβαιώνουν ότι ο παγκόσμιος πλούτος συσσωρεύεται στα χέρια όλο και λιγότερων από τους ελάχιστους που οι περιουσίες τους θα μπορούσαν να καλύψουν τις οικονομίες των φτωχότερων κρατών. Κανείς δεν αμφισβητεί αυτή την πραγματικότητα, που θεωρείται θέσφατος νόμος ισοδύναμος της βαρύτητας. Προφανώς παρά την τεχνολογική πρόοδο, κατά βάθος, εκεί που όλα έχουν σημασία, αυτός ο κόσμος δεν πρόκειται ν’ αλλάξει ποτέ, όσο υπάρχουν άνθρωποι.

Τι στοιχίζει κάθε παιδί; Ένα πιάτο ρύζι

Το Μπαλί για όσους το γνωρίζουν μόνο από τις διαφημίσεις των τουριστικών γραφείων είναι ένα νησάκι της Ινδονησίας που βρίσκεται κάτω από τον Ισημερινό, δηλαδή κάτω από άλλον ουρανό. Αυτό το γεγονός παραπέμπει στην ιστορία του τρόμου που ένοιωθαν οι πρώτοι θαλασσοπόροι, όταν αγγίζοντας τον Ισημερινό έχαναν τον Πολικό αστέρα, που σημάδευε σταθερά το Βορρά στην πυξίδα τους και τους έκανε να λογαριάζουν ότι εκεί τελειώνει ο κόσμος. Λέγεται ότι ακόμη και ο Μαγγελάνος για να γλιτώσει από την ανταρσία τους έδειξε σε αυτό τον καινούριο ουρανό μια συστάδα αστεριών, ου σχηματίζουν το Σταυρό του Νότου.

-Ιδού μωρόπιστοι, τους είπε. Ο Κύριος μεθ’ ημών. Εμπρός για τη δόξα Του. Κι εκείνοι οι θρησκόληπτοι ναυτικοί με δάκρυα στα μάτια γονάτισαν μπροστά στο θεϊκό σημάδι και οι δρόμοι του Νότου άνοιξαν ανακαλύπτοντας και καταστρέφοντας, όπως πορεύεται πάντα η ανθρώπινη ιστορία.

Η Ινδονησία είναι ένα νησιωτικό μωσαικό με έκταση 740.000 τ. μιλια και πληθυσμό πάνω από 130 εκατομμύρια κατοίκους, που ανήκουν σε τουλάχιστον 300 διαφορετικά έθνη με διαφορετικές θρησκείες, γλώσσες, ήθη και έθιμα και όπως οι περισσότεροι γείτονές της έχει «δημοκρατία» στρατοκρατικού στυλ με συχνές αναταραχές και αποσχιστικές απόπειρες, όπως έγινε πρόσφατα με το Τιμόρ. Φέτος το καλοκαίρι έγινε το θέατρο μιας πρωτοφανούς οικολογικής καταστροφής από πυρκαγιές που μαίνονταν ανεξέλεγκτες και έσβησαν μόνο με την έλευση της περιόδου των βροχών, ενώ το νέφος είχε καλύψει τον ήλιο σε όλες τις γειτονικές χώρες (Σιγκαπούρη, Μαλαισία, Ταιλάνδη). Τώρα απασχολεί τα ΜΜΕ με τις εξεγέρσεις των μουσουλμάνων φτωχών κατοίκων της Σουμάτρα και της Ιάβα κατά των Κινέζων και των χριστιανών εμπόρων που τους κατηγορούν σαν υπεύθυνους για την πρωτοφανή οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα.

Το Μπαλί γνωρίζοντας τεράστια τουριστική ανάπτυξη ήταν η γη της επαγγελίας και στη μακραίωνή του ιστορία, ανάμεσα στους βασιλιάδες υπήρξε κι ένας έλληνας, τον οποίο οι μπαλινέζοι φυσικά πια δε θυμούνται . Γιαυτούς η χώρα μας δεν είναι Greece ή Hellas αλλά Yunani, όπως για κάθε λαό που η γλώσσα του έχει επηρεασθεί από την αραβική. Τι κι αν γινόμαστε «τούρκοι» όταν οι τούρκοι μας αποκαλούν Γιουνανιστάν, θα πρέπει κάποτε να συνειδητοποιήσουμε ότι Γιουνάνι σημαίνει Ίωνες και ότι αυτοί οι λαοί μας βάφτισαν έτσι επειδή τους Ίωνες πρωτογνώρισαν από τα ελληνικά φύλα, ακριβώς όπως οι περισσότεροι λαοί αποκαλούν Ολλανδούς τους κατοίκους της χώρας που, όντας πολυεθνική αυτοαποκαλείται The Netherlands (Κάτω Χώρες) και ξινίζουν τα μούτρα αν τους αποκαλέσεις Dutch ή Holland, επειδή αυτοί οι θαλασσοπόροι έγιναν συνώνυμο των βαρβάρων για τους λαούς της νησιωτικής Ασίας. Αντίθετα Γιουνάνι για του Μπαλινέζους σημαίνει Mr Plato, Mr Aristoteles, Aτένα καθώς και Παναθηναϊκός, βρίσκεται κάπου  πολύ μακριά κάπου ανάμεσα στο θρύλο και την τηλεόραση, ενώ μέχρι κι ένα χρόνο πριν σήμαινε και Μιμή, χάρη στην πρόσκαιρη δημοσιότητα που εξασφαλίζουν τα ΜΜΕ στους πρωθυπουργικούς γεροντοέρωτες.

Το Μπαλί άνθιζε με τα πολυτελή φθηνά για τους ξένους ξενοδοχεία και τη φτωχολογιά που ζούσε στο περιθώριο από τα περισσεύματα του τραπεζιού των πολυεθνικών που έλεγχαν τον τουρισμό. Άνθρωποι καλοσυνάτοι, με έμφυτη ευγένεια και μιαν αξιοζήλευτη επιδεξιότητα στη χειροτεχνία, παράγουν αριστουργήματα γλυπτικής και ζωγραφικής, που τα πουλούν με φτηνόρουχα ψευτομπατικ στις παραλίες και τους δρόμους. Ένας λαός που μοχθεί να επιβιώσει χωρίς παιδεία, περίθαλψη, σύνταξη ή ασφάλιση και φυσικά χωρίς δικαίωμα απεργίας.

-Θέλω να κάνω 7 παιδιά, δήλωσε ο οδηγός. Τι στοιχίζει ένα παιδί; Ένα πιάτο ρύζι.

Αυτό το πιάτο ρύζι τώρα κινδυνεύουν να στερηθούν οι Ινδονήσιοι μαζί με όλους τους λαούς της περιοχής μετά την πρόσφατη χρηματιστηριακή κρίση που αρχικά κλυδώνισε την παγκόσμια οικονομία, που όπως πάντα ανέκαμψε αμέσως μετά από μιαν όπως πάντα χαμογελαστή δήλωση του προέδρου Κλίντον. Ανασάναμε και μεις. Τι μας νοιάζει για την «ασιατική γρίππη»; Η δραχμή να διατηρείται στα σκληρά της ύψη κι όσο για τους σχιστομάτηδες, πολύ κεφάλι είχαν ψηλώσει. Εδώ, κοντζάμ Ρωσία λιμοκτονεί κιαι θα σκεφθούμε την Ασία; Άλλωστε είδαμε στην τηλεόραση τα μυθικά ποσά που έχασαν στο Χρηματιστήριο οι τοπικοί πολιτικοί και πολύ το ευχαριστηθήκαμε. Τι τα θες; Παντού υπάρχει η διαφθορά. Καλά να πάθουν.

Βρέθηκα για πέντε μέρες ξανά στο Μπαλί. Μέσα σε μια βδομάδα η αντιστοιχία του αμερικανικού δολαρίου με την τοπική Ρουπία είχε μεταβληθεί από 1 δολ=2.500 ρουπίες αρχικά σε 1=8.000 και μέρα με τη μέρα 1=10.000. Με ένα 100 δόλαρο έπαιρνες 1 εκατομμύριο Ρουπίες, που καθώς δεν είχαν χαρτονομίσματα μεγαλύτερα των 20.000 ξεχείλιζαν τις τσέπες σου. Έμπαινες σε μαγαζιά πολυτελή, όπου παλιότερα δεν τολμούσες να κοιτάξεις κι αντίκριζες εκπτώσεις έως και 70% στις ήδη για σένα εξευτελιστικές τιμές. Και με αυτό το ξεπούλημα στα μαγαζιά πώς μπορείς να παζαρέψεις (μόνιμο συνήθειο της περιοχής) με τον πλανόδιο;

Το ασιατικό θαύμα! Έλεγαν πριν από λίγα χρόνια. Να πώς ένας υπανάπτυκτος λαός μπορεί να ευημερήσει! Ταιβάν, Κορέα, Ταϊλάνδη, Σιγκαπούρη, Ινδονησία. Οι αριστούχοι μαθητές του καπιταλιστικού μοντέλου, τα πρότυπα προς μίμησιν. Φρούδες ελπίδες! Αρκούσε μια τεχνητή κρίση και όλα κατέρρευσαν. Ήταν τυχαίο ή σκόπιμο; Πόσο ρόλο μπορεί να παίζουν κάποιες τοπικές συμμαχίες, που κατέληξαν σε συμφωνίες, όπως της Καμπέρα, που αποπυρηνικοποίησαν την περιοχή απαγορεύοντας ουσιαστικά τη διέλευση αμερικανικών πολεμικών από τους ωκεανούς τους; Γιατί οι αεροπορικές εταιρείες τώρα μειώνουν τις τιμές προς ΗΠΑ και ανεβάζουν το κόμιστρο προς αυτές παραλύοντας ουσιαστικά την τουριστική τους βιομηχανία; Γιατί οι δυτικοί επενδυτές αποσύρουν τα κεφάλαιά τους επειδή, λένε, φοούνται την πολιτική κρίση που θ’ ακολουθήσει την οικονομική; Μήπως οι ασιάτες εργάζονται λιγότερο ή ακριβότερα από πριν; Είδα στο CNN έναν οικονομικό αναλυτή απ’ το Χονγκ Κονγκ να εξηγεί ότι ναι μεν είναι η κατάσταση δραματική, αλλά παρουσιάζονται ευκαιρίες για τολμηρούς επενδυτές. Οι ύαινες μπορούν λοιπόν να ενσκήψουν και στην Ασία. Ποιος αμφιβάλει ότι θα δούμε καινούριους πολυεκατομμυριούχους, όπως αυτοί που ελέγχουν τώρα την οικονομία σε κάποιες χώρες του τέως υπαρκτού σοσιαλισμού;

Όμως εκτός από τους αδίστακτους κερδοσκόπους πόσο στ’ αλήθεια ωφελήσαμε εμείς οι καλόπιστοι πολιτισμένοι τους «υπό ανάπτυξιν» λαούς; Προσπαθήσαμε με μεθόδους άρδευσης ν’ αυξήσουμε την παραγωγή στην Αιθιοπία και μετατρέψαμε την  ευφορότερη γη της Αφρικής σε έρημο. Παίξαμε τους ειρηνοποιούς στη Ρουάντα αναφλέγοντας έναν ανεξέλεγκτο αιματηρό εμφύλιο. «Προστατεύσαμε» τους Αλγερινούς από την κυβέρνηση της θεοκρατικής κυβέρνησης προκαλώντας μιαν ανεξέλεγκτη ανθρωποσφαγή, όπου όλοι προσποιούνται ότι αγνοούν τους δολοφόνους. Στρώσαμε την Ασία στη φθηνή αξιόπιστη παραγωγή κάθε αγαθού, από κομπιούτερ και αυτοκίνητα μέχρις αντικείμενα μιας χρήσης κι απολαμβάναμε τον εξωτισμό των φθηνών διακοπών τους. Και ξαφνικά κάποιος ανακατεύει την τράπουλα στο χρηματιστήριο και η Ασία από κερδισμένη βρέθηκε χρεοκοπημένη στο διεθνή τζόγο των αξιών. Φυσικά κι έσπευσαν οι φωστήρες του ΔΝΤ (όπως πάντοτε οι τοκογλύφοι) κι έβαλαν και σε αυτούς ελεγκτές να παρακολουθούν την πορεία τους και να διατάσσουν. Αυτούς τους κυρίους και μεις τους ξέρουμε καλά, όμως κουτσά στραβά διαμαρτυρόμαστε με απεργίες και διαδηλώσεις.

Όμως η Ασία; Η μοιρολάτρισσα Ασία που ελπίζει στη μετεμψύχωση μιας καλύτερης ζωής, μόνο αν αποδείξει τώρα την πίστη της με την απόλυτη υποταγή;; η στωική χαμογελαστή Ασία που αποδέχεται την αρρώστια, το θάνατο, τον πόλεμο τις φυσικές καταστροφές και τις χρηματιστηριακές ανατροπές με γαλήνη υπερκόσμια;

Στο τουριστικό περιοδικό BALI ECHO διάβασα ένα άρθρο της  Aryantha Soethama μεταφρασμένο από τον τοπικό τύπο στα γαλλικά. Μιλούσε για τις τελετές ταφής. Ήταν ουσιαστικά ένα παραμύθι για τη διαφωνία που ξέσπασε σε κάποιο χωριό πάνω στο πόσες μέρες θα πρέπει να θρηνούν τους νεκρούς με τις παραδοσιακές τελετές τους. Το εξοργιστικό ήταν ο επίλογος. « Οι άνθρωποι στο χωριό θυμηθήκαμε τότε ότι ο γκουρού Σαμπάτ μας είχε προειδοποιήσει για τις αρνητικές συνέπειες της σύγκρουσης και των διαφορών. Είχε αφιερώσει τη ζωή του στο να υπερασπίζεται τις παραδόσεις του χωριού μας, έτσι που να μη χρειαστεί να ξαναψηφίσουμε ποτέ για οτιδήποτε. Οι άνθρωποι λένε ότι έτσι πρέπει να συμπεριφέρεται ένας αρχηγός. Βέβαια εμείς (οι δημοσιογράφοι και οι δυτικοί) ξέρουμε ότι στην πραγματικότητα όλα αυτά δεν ήταν παρά μια σειρά από συμπτώσεις»

Αυτό είναι το επιτρεπόμενο μάθημα «δημοκρατίας» και χρηστής διοίκησης. Έτσι η φτωχολογιά, μη ξέροντας πού να στηριχθεί πιστεύει στο παράλογο. Σε κάθε γωνιά καθημερινά σε τακτές ώρες τοποθετούνται αναθέματα σε πλεγμένα από φοινικόφυλλα καλαθάκια γεμισμένα με λουλούδια, φρούτα και σπόρους φυτών και γονατιστές γυναίκες καίνε αρωματικά ξυλαράκια ευχαριστώντας τους πολυάριθμους θεούς που υπάρχουν παντού για τη ζωή που γεύονται, προσπαθώντας ν’ αποτρέψουν το κακό, που και αυτό υπάρχει παντού στον κόσμο μας.

Προσευχήθηκα. Ειλικρινά προσευχήθηκα σε όλους αυτούς τους άγνωστους θεούς που παίζουν με τη μοίρα των θνητών, να ξορκίσουν την καταιγίδα που ξανά απειλεί την Ασία. Όμως οι θεοί, όπως πάντα προκαλούν δεν θεραπεύουν τα δεινά των ανθρώπων. Έτσι η οικονομική κρίση ήδη προκάλεσε θρησκευτικό πόλεμο στην Ινδονησία. Οι μουσουλμάνοι λεηλατούν τις εκκλησιές σα νάμαστε στο Αφγανιστάν. Πόσο άσχετη είναι αυτή η εξέγερση με τις απειλές των χριστιανών αμερικανών κατά του ανθεκτικού στο εμπάργκο περήφανου Ιράκ, που σηκώνει τη σημαία του ιερού πολέμου; Και μήπως έχουν άδικο; Αρκετά Βιετνάμ προκαλέσαμε. Με το μαχαίρι διαμελίσαμε την Κορέα στον 38^ο Β παράλληλο. Ξεζουμίσαμε την Ινδοκίνα, λεηλατήσαμε όποια γωνιά αποφάσισε να εκπολιτίσει η χριστιανική μας μεγαλοψυχία. Προφανώς δε μας αφορά πόσα εκατομμύρια στωικοί ασιάτες θα εξοντωθούν από τη ρουλέτα του Χρηματιστηρίου, όπως δε μας ενοχλούν πια οι απειλές των ΗΠΑ κατά του Ιράκ. Εμείς απλώς, αν χρειαστεί, θα στείλουμε κάποιους φαντάρους στην «ειρηνευτική δύναμη». Μαθημένοι είμαστε. Έτσι δεν κάναμε στην Κορέα και τον Κόλπο; Πώς θα δείξουμε ότι ανήκουμε στους πολιτισμένους; Αυτό προστάζει η μοντέρνα λογική. Καθείς για την πάρτη του. Έτσι είναι η ζωή. Αν θέλουμε να επιβιώσουμε πρέπει να αποκτήσουμε σκληρή καρδιά σαν τη δραχμή μας. Γιατί τα δικά μας παιδιά δεν πρέπει ν’ αρκούνται σ’ ένα πιάτο ρύζι και αν θέλουμε ν’ ανήκουμε στους προνομιούχους πρέπει να κλείνουμε τα μάτια στην πείνα και τη δυστυχία που μας περιβάλλουν. Δεν υπάρχουν λιμοκτονούντες στην Ασία, τη Ρωσία, την Αλβανία. Δεν υπάρχουν σμήνη εξουθενωμένων μεταναστών. Υπάρχουν μόνο ευκαιρίες για τολμηρούς επιχειρηματίες.

Σταθερός όπως ο Πολικός καρφωμένος στον ουρανό, ο Σταυρός του Νότου σημαδεύει τη νέα σταυροφορία του ελέγχου της παγκόσμιας οικονομίας. Ποιος όμως από μας είναι στ’ αλήθεια πρόθυμος να διακινδυνεύσει τις ευάλωτες άλλωστε εργασιακές απολαβές του  για μια δικαιότερη κατανομή του πλούτου;

Η Αριστερά ήταν η θρησκεία της εργασιακής αλληλεγγύης. Τώρα όλα άλλαξαν. Για να φουσκώσουν τα πανιά των νέων Μαγγελάνων απαιτείται να μειωθεί το πιάτο ρύζι, που στοιχίζει το κάθε παιδί κει κάτω. Εμείς κλείνουμε τους δρόμους μόνο για το συντεχνιακό μας κεκτημένο. Και σαν πολίτες της Ενωμένης Ευρώπης στήνουμε φράκτες για να κρατήσουμε έξω τους πεινασμένους, κλείνουμε τα μάτια στη δυστυχία που μας περιβάλει στην ίδια μας την χώρα όλο και ασφυκτικότερα.

Αναρωτιούμαι ως πότε; Πότε θα ξαναφυσήξει ούριος ο άνεμος των οραμάτων της Αριστεράς γεφυρώνοντας τους ουρανούς του πλανήτη μας με ελπίδα.

Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου